Op het platform Faro kan iedereen die betrokken is bij cultureel erfgoed meepraten over en bijdragen aan de totstandkoming van de Faro uitvoeringsagenda. Een agenda waarmee we voorstellen doen hoe we in Nederland het Verdrag van Faro (Raad van Europa) omzetten naar concrete actie. Denk daarbij aan onderwerpen als erfgoedparticipatie, toegankelijkheid en meerstemmigheid.
Uit het onderzoek en alle gesprekken binnen het erfgoedveld kwam het belang van verhalen en oral history als democratische en meerstemmige methode naar boven. De ambities voor de uitvoeringsagenda sluiten dan ook aan bij de doelen van het Knooppunt Oral History – ‘Sprekende geschiedenis’. We hebben drie ambities geformuleerd waar men op kan reageren en aanvullen:
We zijn benieuwd naar jouw reactie en ideeën. Wat vind je van deze ambities en hoe zouden ze in de praktijk vorm kunnen krijgen? Laat een reactie achter en bouw mee aan de Uitvoeringsagenda voor Faro. Dit ambitiedocument wordt aangeboden aan de Staatssecretaris van Cultuur in het kader van de ondertekening en implementatie van het Verdrag van Faro.
Ga direct naar het thema Oral history op het platform en praat mee. Nadat je je geregistreerd hebt kun je deelnemen. Tot ziens op het platform!
Het boek Oral History – De mensen en hun verhalen van ons stuurgroeplid Selma Leydesdorff (historica en emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) staat op de longlist van de belangrijkste (non-fictie) boeken van 2021! Een mooie en terechte nominatie!
De longlist van de Prijs voor het Belangrijkste Boek, een nieuwe prijs voor het beste Nederlandstalige non-fictieboek, is dinsdag bekendgemaakt. Uit de bijna vierhonderd inzendingen koos de jury vijftien titels. De lijst is een verzameling van boeken die je nu moet lezen om deze tijd te begrijpen; ze zijn relevant, invloedrijk en bieden een nieuw perspectief.
In de eerste jury van de Prijs, gefinancierd door het Letterenfonds en een aantal particuliere donateurs, zitten naast Rasch ook schrijver Saskia De Coster, politiek journalist Ivan De Vadder, historicus Nadia Bouras en Karel Degraeve, adjunct-hoofdredacteur van Knack, tevens mediapartner. De schrijver van het winnende boek krijgt 15.000 euro.
Meer informatie over de nominaties lees je hier.
Nieuwsgierig geworden naar het boek van Selma Leydesdorff en de ontwikkeling van oral history? Neem een kijkje op deze pagina.
Erfgoed Gelderland ontwikkelt uniek oral history lesmateriaal in samenwerking met de Gelderse oorlogsmusea, de Hogeschool Arnhem Nijmegen en verschillende mbo-opleidingen in Gelderland. Het lesmateriaal is onderdeel van het project ‘Vrijheid en Burgerschap’ en bestaat uit een vijftal korte films bestemd voor het mbo-onderwijs. In de films worden de basisprincipes van de oral history interviewtechniek op een verhalende manier uitgelegd, zodat studenten daarna zelf een interview kunnen afnemen over het onderwerp vrijheid. Het project wordt mogelijk gemaakt door provincie Gelderland. Lees meer hier.
Fotocredit: Erfgoed Nederland
In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft stichting BMP in 2020 een onderzoek gedaan naar de beleving van vrijheid, onvrijheid en herdenken door Bosniërs en Irakezen in Nederland. Veertig Bosniërs en Irakezen die in jaren negentig naar Nederland vluchtten concluderen dat we aan vrijheid moeten blijven werken. Een publicatie dat nog steeds relevant en urgent is, ook mede door de oorlog in Oekraïne.
Uit de gesprekken met zowel Bosniërs als Irakezen is gebleken dat ze het bijzonder vinden dat er in Nederland op hetzelfde moment alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Met name de Bosniërs missen zelf een nationale herdenkingscultuur en één herdenkingsdag om stil te staan bij alle slachtoffers. Net als veel Bosniërs, voelen de geïnterviewde Irakezen zich ook betrokken bij 4 mei en vinden ze het tegelijkertijd ook pijnlijk omdat het ze doet denken aan alle leed en slachtoffers in eigen land. Veel geïnterviewden gaven ook aan de Bevrijdingsdag (5 mei) lastig te vinden omdat je vrijheid viert, terwijl je weet dat er zoveel mensen in onvrijheid leven zowel in Irak, als in andere landen.
De geïnterviewden vertellen ook dat hun eigen verhalen kunnen helpen om andere mensen bewust te maken van het belang van vrijheid. Ook ontstaat de gedachte om de herdenking en viering langzaamaan te verbreden en te zoeken naar verhalen die ook meer aansluiten bij de belevingswereld van de jongeren. Het vertellen van persoonlijke verhalen kan helpen om te snappen wat het betekent om een oorlog mee te maken, maar kan ook belangrijk zijn voor de verwerking van de mensen die het vertellen. Het past ook mooi in het thema van dit jaar ‘Vrijheid in Verbondenheid’. Een ander motief om die verhalen te vertellen, is dat mensen zich bewust moeten zijn dat wat in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, zo weer kan gebeuren.
Doel van het onderzoek was om op basis van persoonlijke verhalen inzicht te krijgen in de betekenis die de begrippen vrijheid en onvrijheid voor Bosniërs en Irakezen hebben, in de ervaringen die zij hebben met herdenken en in de toekomstbeelden die zij hierbij hebben. De conclusies van het onderzoek zijn bedoeld om een bijdrage te leveren aan het denken over de toekomst van het herdenken van oorlogsslachtoffers en het vieren van de bevrijding en vrijheid in Nederland.
De volledige publicatie is hier te downloaden of ga direct naar Issuu voor een magazineversie.
Het Knooppunt ‘Sprekende geschiedenis’ focust niet enkel op Nederland maar richt zich ook op collecties en projecten uit Vlaanderen. Dat is de opdracht van onze collega Sofie Heyens, een Vlaamse studente Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit die stage loopt bij het Oral History Knooppunt. Zij brengt in kaart welke musea, bibliotheken, archieven, erfgoedcellen of andere erfgoedverenigingen gebruikmaken van mondelinge geschiedenis in lopende projecten. Daarnaast probeert ze ook zicht te krijgen op interview collecties die in het verleden afgenomen werden.
Sofie Heyens: “Ik ben benieuwd om te zien welke erfgoedorganisaties uit Vlaanderen en Brussel vandaag inzetten op mondelinge geschiedenis. Daarnaast wil ik ook de bestaande collecties meer onder de aandacht brengen. Veel organisaties bewaren interviews die prachtige informatie bevatten. Maar ze zijn moeilijk vindbaar, soms omdat ze nog niet gedigitaliseerd zijn, met als gevolg dat ze in de praktijk weinig geraadpleegd worden. Het is mijn doel om die oral history schatten meer in de kijker te plaatsen via de website ‘Sprekende geschiedenis’.”
Zet u als museum, archief, erfgoedbibliotheek of erfgoedorganisatie in op mondelinge geschiedenis en wilt u meewerken aan het zichtbaar maken van deze collecties? Registreer dan uw collecties en uw lopende projecten die gebruikmaken van mondelinge geschiedenis. Hebt u tijdens het invullen vragen, of wil u graag meer weten over dit onderzoek, neem dan contact op met Sofie Heyens (sofieheyens@me.com).
In Nederland ontstaat er een Knooppunt, maar ook in Vlaanderen beweegt er heel wat op het vlak van mondelinge geschiedenis. Op lange termijn wil FARO hier, samen met het project Schafttijd en andere partners uit het erfgoedveld, een praktijkgericht vormingsaanbod rond ontwikkelen. Zin om mee te denken en ervaringen te delen? Lees dan hier verder.
Foto: CoWomen via Unsplash
Op 28 januari vond de Kick-off bijeenkomst plaats van het Knooppunt Oral History “Sprekende geschiedenis” bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Deskundigen van verschillende disciplines gingen met elkaar in gesprek over de stand van zaken m.b.t. oral history in Nederland, hun toekomstverwachtingen en wenselijke ontwikkelingen op dit gebied.
Stichting BMP organiseerde met diverse partners deze bijeenkomst om:
Een terugblik (verslag) van de kick-off kun je hier downloaden. De bijeenkomst kijk je terug hier.
Op vrijdag 18 maart organiseerde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met Knooppunt “Sprekende geschiedenis” de eerste workshop over ‘Oral History en Erfgoed’ in Amersfoort. De workshop leverde mooie voorbeelden en waardevolle verdieping op.
Een gezelschap van zo’n 25 mensen kreeg eerst een korte presentatie van Saskia Moerbeek van het Knooppunt over oral history als vakgebied en de relatie tussen oral history en erfgoed. Het bijzondere aan deze relatie is dat oral history niet alleen kan bijdragen aan een diepere betekenis van bijvoorbeeld materieel erfgoed, maar dat het in zichzelf natuurlijk ook (immaterieel) erfgoed is. En het is ook nog eens een goede manier om mensen en groepen bij erfgoed te betrekken. Mensen vinden het vaak erg leuk om verhalen te vertellen over de betekenis die objecten, voorwerpen, gebouwen, roerend goed, landschappen en culturele tradities voor hen hebben. Op basis hiervan vinden ze het ook leuk om mee te denken over de opzet van publiekspresentaties.
De deelnemers wisten met elkaar een hele reeks aan voorbeelden van erfgoedprojecten te noemen waarin oral history een rol speelt. Denk aan verschillende perspectieven op de uitbraak van varkenspest 25 jaar geleden. Of aan de verhalen van zusters van een bepaalde Kloosterorde in Limburg. Ook ontstonden er heel veel mooie ideeën voor nieuwe projecten. Deze voorbeelden worden binnenkort als lopende projecten op onze website geplaatst.
Na de pauze ging het over de kunst van het interviewen. De essentie van een oral history interview is dat je mensen op hun praatstoel krijgt, dat je zelf vooral luistert en dat je aandacht hebt voor het levensverhaal van de geïnterviewde, omdat dat de context biedt van waaruit iemand vertelt. Na een korte introductie van Frank von Meijenfeldt van het Knooppunt, gingen de deelnemers in drietallen zelf aan de slag met het interviewen van elkaar over een dierbaar voorwerp, object of gebouw. Eén van de drie vervulde de rol van observant.
Uit de nabespreking bleek dat er enkele valkuilen zijn bij een oral history interview. Zo kan het gebeuren dat je meer in een gesprek verzeild raakt dan dat je de geïnterviewde echt zijn of haar verhaal laat vertellen. Ook kunnen er gevoelige onderwerpen zijn, waar je als interviewer lastig neutraal mee om kunt gaan.
Al met al was het een leerzame middag die op 15 april vervolgd wordt met een programma dat o.a. over de techniek van transcriberen, metadateren gaat en deels over het maken van publiekspresentaties. Ook zoomen we in op de vraag hoe je geïnterviewden en hun gemeenschappen betrekt bij presentaties.
Ben je op zoek naar een vrijwilligersklus bij jou in de buurt of kan je wel wat hulp gebruiken bij het vinden van nieuwe vrijwilligers? Erfgoedvrijwilliger.nl is dé plek voor vrijwilligers(organisaties) in de erfgoedsector.
Op de website staan diverse vacatures voor vrijwilligers, per provincie of soort werk. Zo zoeken ze momenteel vrijwilligers voor Oral History onderzoek voor het Smokkelmuseum.
Smokkelen is van alle tijden, denk maar eens aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Door de Europese eenwording is het karakter van smokkelen wel veranderd. Verhalen van vroeger en nu worden getoond in het Smokkelmuseum. Met jouw onderzoek en oral history interviews draag je bij om de verhalen van (ex-)smokkelaars en douane medewerkers op te halen.
Omdat het museum een verzelfstandigingsproces in gaat zoeken ze in verband met uitbreiding, professionalisering en oplopende bezoekersaantallen meerdere vrijwilligers. Vind jij het leuk om nieuwe verhalen aan de collectie van Smokkelmuseum Cranendonck toe te voegen? Meer informatie en de vacature vind je hier.
Erfgoedvrijwilliger.nl is een samenwerking tussen Erfgoed Gelderland, Erfgoed Brabant en Erfgoedhuis Zuid-Holland. Met de website dragen de erfgoedhuizen bij aan een toekomstbestendige erfgoedsector.
De situatie in Oekraïne laat niemand onberoerd. Er zijn veel vragen, onzekerheden, steunbetuigingen en acties om te helpen. De schrijnende situatie doet ons denken aan de oorlog in voormalig Joegoslavië. In het kader van het project ‘Ongekend Bijzonder’ zijn in de periode 2014 tot 2016 een hele serie oral history interviews gehouden met vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië, overwegend mensen uit Bosnië. In diepgaande, gefilmde interviews, vertellen zij hun levensverhaal. Ze vertellen over de verbijstering dat mensen die buren waren, elkaar opeens naar het leven stonden. En over de weg die zij hebben afgelegd om in Nederland een nieuw leven op te bouwen. Deze interviews zijn deels te lezen en te bekijken via de website van Ongekend Bijzonder.
Het is onvoorstelbaar dat deze verhalen nog steeds even urgent en actueel zijn. De oorlog in Oekraïne leert ons dat oorlog in Europa niet louter tot het verleden behoort en dat vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn.
Voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft stichting BMP in 2020 aanvullende interviews gehouden met Bosniërs die in de jaren negentig naar Nederland zijn gekomen. Deze interviews gaan over Vrijheid. Onvrijheid en herdenken. Op basis van die interviews en met Irakezen die in dezelfde periode naar Nederland kwamen, is de rapportage “Vrijheid is een groot begrip” verschenen. De geïnterviewde Bosniërs waarschuwen nadrukkelijk voor de rol van propaganda en vragen zich af hoe het mogelijk is dat één persoon, of een klein groepje mensen de mindset van zoveel mensen kan beïnvloeden.
Helaas blijkt hun waarschuwing maar al terecht. Onze gedachten zijn bij iedereen die door de oorlog in Oekraïne wordt getroffen en bij de Russische burgers die de straat op gaan en demonstreren tegen de oorlog. Want ook anno 2022 blijkt vrijheid een groot en niet vanzelfsprekend begrip.
