Op 24 januari was “Sprekende geschiedenis” aanwezig bij het symposium Colonial Archives and Meaningful Digital Infrastructure, georganiseerd door GLOBALISE, Combatting Bias, Resisting Enslavement en het Radboud Institute for Culture & History.
Het symposium richtte zich op de vraag: “Hoe kunnen digitale infrastructuren voor koloniale archieven bijdragen aan een beter begrip van historische en actuele vraagstukken?” Tijdens het symposium kwamen onderzoekers en professionals samen om de uitdagingen en mogelijkheden van het werken met gedigitaliseerde koloniale archieven te bespreken. De sprekers gingen in op de rol van digitale infrastructuren bij het ontsluiten van deze archieven en benadrukten het belang van brede toegankelijkheid voor zowel onderzoekers als het publiek.
Hoewel oral history niet centraal stond, werd het meerdere keren genoemd als een waardevol instrument om archieven toegankelijker te maken voor communities. Vanuit Sprekende geschiedenis herkennen we deze potentie en zien we mogelijkheden om dit verder te versterken. Op het webportaal Ons Land, dat werd gepresenteerd tijdens een van de panels, wordt oral history bijvoorbeeld gebruikt om verschillende stemmen te laten horen binnen de gedeelde geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië/Indonesië. Dit laat zien dat oral history kan bijdragen aan het opvullen van hiaten in archieven, het betrekken van communities en het bevorderen van meerstemmigheid.
Digitale infrastructuren spelen daarnaast een cruciale rol in het duurzaam behouden en toegankelijk maken van bestaand oral history-materiaal. Tijdens het symposium onderstreepte de Caribische onderzoeker Margo Groenewoud de urgente noodzaak om digitaal materiaal beter te structureren en te contextualiseren voor verschillende betrokken doelgroepen. Deze uitdaging werd ook zichtbaar in ons project Storianan Skondi di Karibe, waarin we ontdekten dat er geen Papiamentse spraakherkenningssoftware bestaat voor de transcripties van Curaçaos oral history-materiaal. Bovendien zijn de meeste digitale infrastructuren niet ingericht op data in het Papiaments, wat de toegankelijkheid en doorzoekbaarheid van dit erfgoed bemoeilijkt.
Het symposium bood interessante inzichten in het gebruik van digitale infrastructuren bij de digitalisering van koloniale archieven. Wij zien daarbij mogelijkheden om digitale infrastructuren inclusiever te maken, zodat ook meerstemmig en meertalig oral history-materiaal duurzaam bewaard en toegankelijk wordt. Bovendien kan oral history actiever worden ingezet bij het ontsluiten en verrijken van koloniale archieven. Door persoonlijke verhalen te verbinden aan koloniale archieven, wordt het archiefmateriaal betekenisvoller en wordt het dominante perspectief kritisch bevraagd. Zo wordt de rol van oral history verder versterkt als een essentieel onderdeel van archiefontsluiting en geschiedschrijving.
Het StoRe-project is een samenwerking tussen “Sprekende geschiedenis”, DANS en de Vrije Universiteit (VU), met ondersteuning van NIDI en Beeld & Geluid. StoRe staat voor Storing oral histories for future Reuse across communities en richt zich op het toegankelijk maken van bestaande infrastructuren en het stimuleren van hergebruik van oral history-data.
Het project ontwikkelt richtlijnen voor duurzaam (FAIR) preserveren en hergebruiken van deze data en bouwt aan een landelijk netwerk. Sinds 1 november versterkt Maarten Heerlien het team als informatiespecialist bij de VU. Heb je vragen over het duurzaam bewaren of hergebruik van oral histories kun je hem bereiken via m.heerlien@vu.nl.
StoRe is een TDCC SSH Bottleneck project en wordt gefinancierd door NWO.
Op donderdag 19 september vond in het Stadsarchief Amsterdam de expertmeeting Archieven en Oral History plaats. In de prachtige entourage van het Stadsarchief kwamen ruim 30 archiefmedewerkers en -gebruikers samen om ervaringen te delen en een agenda voor de toekomst samen te stellen.
Archieven zijn van groot belang voor oral history. Het gaat daarbij om het bewaren en ontsluiten van de interviews als bronmateriaal én om de dienstverlening aan het publiek dat vaak op zoek is naar aansprekende historische verhalen. Centraal stond de vraag hoe archieven deze rol in de praktijk waar kunnen maken en wat zij daarbij nodig hebben.
Na van harte welkom te zijn geheten door Marc Holtman van het Stadsarchief Amsterdam leidde Marijn Braam van Knooppunt Oral History, “Sprekende geschiedenis” de middag in met een betoog over het belang van oral history voor archieven en andersom.
Hierna volgden drie introducties als basis voor de interactieve workshops na de pauze.
- Marc Holtman van KVAN/ Stadsarchief Amsterdam sprak over het archief als nutsvoorziening in relatie tot oral history.
- Widia Mahabier van DANS gaf een korte demonstratie van de (vernieuwde) mogelijkheden om oral history data te archiveren en publiceren en ging daarnaast in op het belang van transparantie en hergebruik van oral history voor wetenschappelijk onderzoek.
- Lois Hutubessy van Nieuwe Instituut hield een inspirerende presentatie over het nieuwe collectieplatform van Nieuwe Instituut dat in november gelanceerd zal worden. Met dit platform wil Nieuwe Instituut meerstemmigheid versterken.
Na een korte pauze gingen de aanwezigen uiteen om samen dieper in te gaan op een drietal belangrijke vraagstukken rondom archieven en oral history: het bewaren van oral history, hoe doe je dat; het archief als publieksvoorziening, wat betekent dat in de praktijk en wat is de rol van het archief op het gebied van oral history, kies je voor een passieve of meer actieve aanpak en wat betekent dat dan?
Aan het einde van de middag kwam iedereen weer samen om de uitkomsten van de drie workshops met elkaar te delen. Belangrijke conclusies van de middag waren:
Bewaren en toegankelijkheid vereisen standaardisatie en samenwerking
Duurzaam en verantwoord bewaren van oral history vraagt om standaardisatie van metadata, duidelijke afspraken over AVG en eigenaarschap, en het koppelen van verhalen aan collectiestukken en relevante informatie. Samenwerking tussen archieven en andere werkvelden is hierbij cruciaal.
Toegang tot oral history moet worden verbeterd
Veel materiaal is moeilijk vindbaar of toegankelijk. Oplossingen zijn betere digitale infrastructuur, API’s, audiovisuele spelers, en samenwerking met verbindende organisaties. Onderzoek, het onderwijs en een breder publiek kunnen veel baat hebben bij toegankelijker materiaal.
Archieven moeten een actievere rol spelen
Archieven kunnen hiaten in de geschiedenis aanvullen en juridische, ethische en curatoriale kennis over hergebruik van oral history bieden. Dit vereist actieve presentatie van waardevolle verhalen en een doelgericht verzamelbeleid.
Oral history verdient structurele integratie in beleid
Tijd en middelen blijven beperkende factoren. Integratie van oral history in beleid van archieven, erfgoedorganisaties, musea, onderwijs en overheid is noodzakelijk, evenals aandacht in de Archiefwet en betrokkenheid van OCW.
Brede definitie van oral history vereist aandacht
Om oral history goed te bewaren en ontsluiten, moet er overeenstemming zijn over wat eronder valt. Naast levensverhalen omvat dit ook kennis, tradities, en verhalen bij objecten en kunstwerken.
Op basis van de uitkomsten van deze bijeenkomst stelt Knooppunt Oral History in samenwerking met KVAN en andere betrokken partners een agenda voor archieven en oral history op, om daar vervolgens samen actief mee aan de slag te gaan. Wil je op de hoogte blijven van de vervolgstappen? Abonneer je op onze nieuwsbrief.
Op 31 oktober 2024 vond in de Doelenzaal van de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam een workshop en discussie plaats, georganiseerd door de European Holocaust Research Infrastructure (EHRI) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, in samenwerking met de USC Shoah Foundation.
“Memorandum of Understanding” vergemakkelijkt toegang tot grootste oral history-archief
De bijeenkomst stond in het teken van de ondertekening van een “Memorandum of Understanding” tussen de USC Shoah Foundation en het EHRI, waarmee de toegang tot het grootste oral history-archief, met meer dan 55.000 getuigenissen, verder wordt vergemakkelijkt. De middag bestond uit keynote presentaties, paneldiscussies en een rondetafelgesprek, waarin sprekers reflecteerden op de waarde van getuigenissen en hoe deze kunnen bijdragen aan onderzoek en herinnering.
Oral history als bron voor de toekomst
De workshop benadrukte het belang van oral history als historische bron, maar ook de noodzaak om deze methode meer ruimte te geven in de toekomst. In de Verenigde Staten wordt de waarde van oral history al langer erkend en ondersteund door technologische innovaties, terwijl Nederland nog een inhaalslag moet maken om oral history breder inzetbaar te maken. De snelle ontwikkelingen in transcriptie- en zoektechnologieën bieden echter veel nieuwe mogelijkheden om oral history als krachtige en toegankelijke bron voor onderzoek en herinnering in te zetten.
Keynote: “Witness(es) for the Future: The Texture of Testimony since 1945”
Robert J. Williams, Executive Director van de USC Shoah Foundation, gaf de keynote speech en sprak over de evolutie van getuigenissen sinds 1945. Hij benadrukte de cruciale rol van getuigenissen bij het documenteren van massale misdaden en genocides. Ook ging hij in op de ethische en praktische vraagstukken rondom het vastleggen en presenteren van dit soort verhalen, en de invloed van technologie op dit proces. Dit vormde de basis voor de verdere discussie: hoe kunnen we getuigenissen gebruiken als betrouwbare historische bron en hun waarde behouden voor toekomstig onderzoek?
Lessen uit het verleden van het luisteren naar ooggetuigengetuigenissen
Het eerste panel, gemodereerd door Nanci Adler van het NIOD en de UvA, behandelde de lessen die we kunnen trekken uit het luisteren naar ooggetuigenverslagen. Selma Leydesdorff, Emeritus-hoogleraar Oral History en Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam, reflecteerde op haar persoonlijke ervaring als tweede generatie overlevende. Ze benadrukte de complexiteit van geheugen en slachtofferschap en wees op de gevaren van politieke invloeden die historische herinneringen vervormen en exclusieve nationale verhalen creëren die collectief lijden verhullen. Lees haar volledige speech hier
Volgens Leydesdorff zijn persoonlijke, menselijke ervaringen essentieel voor het begrijpen van de menselijke dimensie van historische gebeurtenissen. Tony Kushner, James Parkes Professor van Joodse/niet-Joodse relaties aan de Universiteit van Southampton, stelde dat oral history niet alleen persoonlijke verhalen biedt, maar ook helpt om de collectieve herinnering te begrijpen. Er werd een discussie gevoerd over de betrouwbaarheid van oral history als historische bron. Hoewel oral history-interviews soms minder betrouwbaar lijken dan geschreven bronnen, werd opgemerkt dat alle bronnen in wezen subjectief zijn. Het panel concludeerde dat er in de toekomst meer ruimte moet komen voor oral history in zowel onderzoek als onderwijs en dat deze bronnen essentieel zijn voor de menselijke dimensie in ons collectief geheugen.
Paneldiscussie: Getuigenis als bron voor onderzoek en herinnering
In het tweede panel, gemodereerd door Karel Berkhoff, Senior Onderzoeker bij het NIOD en Co-Directeur van EHRI, werd de waarde van getuigenissen als bron voor onderzoek en herinnering besproken. Stephen Naron, Directeur van het Fortunoff Video Archief voor Holocaust Getuigenissen, Dienke Hondius, Hoogleraar Geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en Gelinada Grinchenko van de Ludwig Maximilian Universiteit van München en de Dnipro Nationale Universiteit in Oekraïne, gaven hun visie op de rol van audiovisuele getuigenissen. Naron benadrukte de rol van technologie, zoals transcripties en digitale archieven, bij het toegankelijk maken van getuigenissen. Hij besprak ook de uitdaging om verschillende oral history-archieven met elkaar te verbinden. Hondius presenteerde haar project “Mapping Hiding Places”, dat locaties in kaart brengt waar mensen zich tijdens de Holocaust en andere massale misdaden verborgen hielden, en benadrukte de waarde van het behoud van deze herdenkingsplaatsen. Grinchenko sprak over de vele lopende opnameprojecten die zich richten op de huidige oorlog in Oekraïne, waarbij zowel geïnterviewden als interviewers vaak direct betrokken zijn bij het conflict, wat de dynamiek van de getuigenissen beïnvloedt. Na het gesprek volgde een vragenronde.
Rondetafelgesprek en Q&A: Verleden en nieuwe kansen voor het werken met audiovisuele getuigenissen
De workshop werd afgesloten met een rondetafelgesprek en een Q&A, waar verschillende sprekers hun visie gaven op nieuwe mogelijkheden voor het betrekken van audiovisuele getuigenissen bij onderzoek en onderwijs. De discussie ging over hoe oral history meer ruimte kan krijgen in het onderwijs en hoe technologie de kwaliteit en impact van deze getuigenissen kan versterken. De recente ontwikkelingen in spraakherkenningsmodellen en AI zijn hier een voorbeeld van. Er werd gesteld dat de toekomst van oral history ligt in het vinden van een balans tussen technologie en menselijke ervaring, waarbij ethische overwegingen en de verhalen van de getuigen centraal staan.
Bij “Sprekende geschiedenis” zien we deze uitdagingen als kansen. De technologische vooruitgang in spraakmodellen, transcriptie- en zoeksoftware, gekoppeld aan de verschuiving naar een meer visueel ingestelde samenleving, bieden ons de mogelijkheid om oral history breder en dieper in te zetten dan ooit tevoren. Het eenvoudiger toegankelijk maken van de getuigenissen uit de USC Shoah Foundation creëert nieuwe mogelijkheden om massale misdaden en hun diepgaande en langdurige impact op de geschiedenis en de samenleving te begrijpen.
Op donderdag 18 april organiseerde het Knooppunt Sprekende geschiedenis samen met Erfgoedhuis Zuid-Holland, een expertmeeting voor erfgoedcoaches. Centraal stond de vraag hoe erfgoedcoaches met name kleinere erfgoedorganisaties en vrijwilligers kunnen ondersteunen bij het duurzaam bewaren en toegankelijk maken van hun Oral history collecties.
De bijeenkomst startte met een korte inleiding over de aard, de waarde en het belang van Oral history. Hierna volgde een inventarisatieronde onder de deelnemers van de eigen ervaringen met Oral history en vragen en wensen die er leven rondom de ondersteuning van kleinere organisaties en initiatieven.
Lian van der Zon van Erfgoed Gelderland presenteerde de uitkomsten van een enquête onder leden van de Coöperatie Erfgoed Gelderland over Oral history-collecties in hun bezit, waarna Britt Grootes van Sprekende geschiedenis een aantal vraagstukken introduceerde rondom het duurzaam bewaren en toegankelijk maken van Oral history. Hierna volgde een levendige discussie rond de aangedragen thema’s die uiteindelijk leidden tot een aantal concrete actiepunten. Sprekende geschiedenis zal het initiatief nemen om op de genoemde vraagstukken vervolgbijeenkomsten te organiseren in een kleiner comité met als doel tot concrete vervolgstappen en projecten te komen. Specifiek wordt ingezet op:
- Het organiseren van ondersteuning voor kleinere initiatieven op lokaal niveau bij transcriberen met AI en duurzaam en toegankelijk bewaren;
- Het in kaart brengen van de specifieke eisen die het bewaren en registreren van oral history stelt aan collectie registratiesystemen;
- Het ontwikkelen van specifiek op Oral history gerichte metadata en termenlijsten;
- Het versterken van het bewustzijn van het belang en de waarde van Oral history bij provincies en OCW.
Een uitgebreid verslag van de bijeenkomst kun je hier lezen.
In het programma is ruimte voor het digitaliseren, verrijken en nader toegankelijk maken van relevante erfgoedcollecties. Musea en erfgoedinstellingen met deze collecties worden uitgenodigd om deel te nemen aan deze oproep om waardevolle collecties te verrijken en beschikbaar te maken. Deze oproep bestaat uit twee trajecten, waarbij er in het tweede traject extra aandacht is voor het digitaliseren en beschikbaar stellen van (audiovisueel) Oral History-materiaal.
Lees hier de volledige open oproep.
Let op: de deadline voor de eerste ronde is 1 maart 2024.
Oral History collecties bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid
Hoewel de meeste mensen bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid waarschijnlijk als eerste zullen denken aan het Mediamuseum en de Top 2000, beheert dit instituut ook hét audiovisueel archief van Nederland. Eén van de verborgen schatten binnen dit archief is de verzameling Oral History en op Oral History gebaseerde radio-uitzendingen, documentaires en films. Een schat, omdat het gaat om zeer waardevolle verzamelingen, waaronder een aantal van de oudste Oral History collecties van Nederland. Maar ook verborgen, omdat een belangrijk deel van deze collecties nog niet is gedigitaliseerd en de wel gedigitaliseerde collecties en op Oral History gebaseerde items zonder voorkennis moeilijk vindbaar zijn.
In de afgelopen maanden heeft onze stagiair Myrthe Kroes in het kader van haar stage vanuit de Open Universiteit onderzoek gedaan naar Oral History materiaal in het archief van Beeld en Geluid. Haar bevindingen heeft ze vastgelegd in het artikel ‘De verborgen schat van Beeld en Geluid’.
Nieuwsgierig naar wat er zoal te vinden is bij Beeld & Geluid? Neem vast een kijkje bij onze collecties en zoek op Archieven: Beeld & Geluid. Op basis van de gemaakte inventarisatie van de Oral History collecties zal de Beeld en Geluid collectie op onze collectie pagina binnenkort verder worden uitgebreid. Naast de genoemde collecties werken we ook ijverig aan het toevoegen en bijwerken van de collecties gerelateerde items in DAAN en waar die te vinden zijn. Het is dus de moeite waard om regelmatig op onze collectie pagina een kijkje te nemen!
Ook interessant:
In de rubriek ‘Vijf vragen aan’ vertelt Bas Agterberg, Conservator Mediahistorie bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, meer over het collectiebeleid, de mediageschiedenis en de plannen voor de toekomst.
Opening Digitaliseringsstraat Suriname, met links Rita Tjien Fooh, directeur Nationaal Archief Suriname en rechts Beeld & Geluid-directeur Eppo van Nispen tot Sevenaer
In het Nationaal Archief van Suriname (NAS) is in samenwerking met Beeld & Geluid een zogeheten digitaliseringsstraat geopend. Dit systeem zorgt er voor dat audiovisueel erfgoed veilig wordt gesteld en daarmee behouden voor de toekomst.
Meer informatie over deze samenwerking vind je op de website van Beeld & Geluid.
Op 2 maart 2023 kwamen zo’n 20 professionals uit de archiefwereld bij elkaar om samen na te gaan wat de belangrijkste vraagstukken zijn als het gaat om het archiveren van oral history materiaal. Ze deden dit op uitnodiging van het Knooppunt Oral History ‘Sprekende geschiedenis’ en medewerkers van het Expertisecentrum van het Nederlands Veteranen Instituut.
In het pdf-document vind je het verslag van de expertmeeting.
Ben jij een erfgoedprofessional met een groot hart voor oral history? Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid is op zoek naar een productmanager Onderzoek en Erfgoed. Een unieke senior functie waarin je ook een bijdrage levert aan het verder professionaliseren van oral history.
De productmanager wordt verantwoordelijk voor het ontwikkelen en coördineren van (inter)nationale projecten waarbij samenwerking met collega erfgoedinstellingen en eindgebruikers centraal staat.
De projecten in het portfolio van de productmanager dragen bij aan het meerjarenbeleidsplan van Beeld en Geluid en aan de missie van initiatieven waar Beeld en Geluid bij betrokken is, zoals Europeana, EUscreen Foundation, het Netwerk Digitaal Erfgoed, PublicSpaces, het Cultural AI Lab, Musea Bekennen Kleur, CLARIAH en het oral history programma “Sprekende geschiedenis”.
➡️ De vacature vind je hier: https://lnkd.in/ey7FJFzS