Geef een of meerdere zoektermen op.
Gebruik dubbele aanhalingstekens om in de exacte woordvolgorde te zoeken.
Gebruik dubbele aanhalingstekens om in de exacte woordvolgorde te zoeken.
Naast zijn werk als hoofd van het oral history-project, voorlichter en docent, is Hasan recent gestart met een promotietraject aan de Universiteit van Amsterdam onder begeleiding van prof. dr. Nanci Adler. In dit onderzoek verdiept hij zijn methodiek en onderbouwt hij de kracht van oral history in post-conflict contexten.
Op woensdag 2 april bracht het team van “Sprekende geschiedenis” samen met de collega’s van het SMC een bezoek aan de tentoonstellingen in de Hollandsche Schouwburg en het Nationaal Holocaustmuseum, waar oral history ook een belangrijke rol speelt.
Een dag later, op donderdag 3 april, namen beide organisaties deel aan het mini-symposium Cultural Heritage and Conflict, georganiseerd door Martín Andrade-Pérez (MA) aan de Reinwardt Academie. Tijdens deze bijeenkomst, gericht op masterstudenten van de opleiding Applied Museum and Heritage Studies, gaven zowel “Sprekende geschiedenis” als het SMC een presentatie.
Martín Andrade-Pérez opende het symposium met een lezing over immaterieel erfgoed in conflictsituaties. Aan de hand van een casus uit zijn werk in een vluchtelingenkamp in Kameroen illustreerde hij hoe erfgoed en oral history kunnen bijdragen aan herstel en verbinding. Voor wie meer wil weten over dit onderwerp: Living Heritage and Sustainable Development.
Daarna gaf “Sprekende geschiedenis” een presentatie over oral history als bron en methode, met speciale aandacht voor de inzet ervan in post-conflict situaties en rondom beladen erfgoed. Vier manieren waarop oral history hierbij een bijdrage kan leveren:
Naast hun waarde als historische bron, bieden oral history-interviews ook erkenning aan de vertellers. Door verhalen niet alleen op te tekenen, maar ook te delen, kunnen ze bijdragen aan wederzijds begrip en het openbreken van het gesprek.
Tijdens de presentatie werden praktijkvoorbeelden besproken, wat leidde tot interessante gesprekken. Vragen als Wie bepaalt wat zichtbaar wordt gemaakt?, Hoe ga je om met tegenstrijdige verhalen of reacties? en Wat doe je met feitelijke onjuistheden of trauma’s? kwamen uitgebreid aan bod.
Hasan Hasanović namens het Srebrenica Memorial Center tijdens het mini-symposium
‘Cultural Heritage and Conflict’ aan de Reinwardt Academie, 3 april 2025.
Deze vragen vormden een mooie brug naar de bijdrage van het Srebrenica Memorial Center. Hasan Hasanović vertelde over de oprichting van het centrum en lichtte het indrukwekkende oral history-project toe. Inmiddels zijn meer dan 700 overlevenden van de val van Srebrenica geïnterviewd.
Voor wie meer wil weten over het werk van het Srebrenica Memorial Center, de genocide in Srebrenica of de collectie, zie:
Website Srebrenica Memorial Center
Verder lezen? In 2020 verscheen het boek Voices from Srebrenica, geschreven door Hasan Hasanović en prof. Ann Petrila van de University of Denver, gebaseerd op de eerste interviews uit de collectie van het SMC.
Het symposium richtte zich op de vraag: “Hoe kunnen digitale infrastructuren voor koloniale archieven bijdragen aan een beter begrip van historische en actuele vraagstukken?” Tijdens het symposium kwamen onderzoekers en professionals samen om de uitdagingen en mogelijkheden van het werken met gedigitaliseerde koloniale archieven te bespreken. De sprekers gingen in op de rol van digitale infrastructuren bij het ontsluiten van deze archieven en benadrukten het belang van brede toegankelijkheid voor zowel onderzoekers als het publiek.
Hoewel oral history niet centraal stond, werd het meerdere keren genoemd als een waardevol instrument om archieven toegankelijker te maken voor communities. Vanuit Sprekende geschiedenis herkennen we deze potentie en zien we mogelijkheden om dit verder te versterken. Op het webportaal Ons Land, dat werd gepresenteerd tijdens een van de panels, wordt oral history bijvoorbeeld gebruikt om verschillende stemmen te laten horen binnen de gedeelde geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië/Indonesië. Dit laat zien dat oral history kan bijdragen aan het opvullen van hiaten in archieven, het betrekken van communities en het bevorderen van meerstemmigheid.
Digitale infrastructuren spelen daarnaast een cruciale rol in het duurzaam behouden en toegankelijk maken van bestaand oral history-materiaal. Tijdens het symposium onderstreepte de Caribische onderzoeker Margo Groenewoud de urgente noodzaak om digitaal materiaal beter te structureren en te contextualiseren voor verschillende betrokken doelgroepen. Deze uitdaging werd ook zichtbaar in ons project Storianan Skondi di Karibe, waarin we ontdekten dat er geen Papiamentse spraakherkenningssoftware bestaat voor de transcripties van Curaçaos oral history-materiaal. Bovendien zijn de meeste digitale infrastructuren niet ingericht op data in het Papiaments, wat de toegankelijkheid en doorzoekbaarheid van dit erfgoed bemoeilijkt.
Het symposium bood interessante inzichten in het gebruik van digitale infrastructuren bij de digitalisering van koloniale archieven. Wij zien daarbij mogelijkheden om digitale infrastructuren inclusiever te maken, zodat ook meerstemmig en meertalig oral history-materiaal duurzaam bewaard en toegankelijk wordt. Bovendien kan oral history actiever worden ingezet bij het ontsluiten en verrijken van koloniale archieven. Door persoonlijke verhalen te verbinden aan koloniale archieven, wordt het archiefmateriaal betekenisvoller en wordt het dominante perspectief kritisch bevraagd. Zo wordt de rol van oral history verder versterkt als een essentieel onderdeel van archiefontsluiting en geschiedschrijving.
Foto: uit collectie Atria. Vrouwen in naaiatelier Perry Sport, 1980
Wat ga je doen?
Onder begeleiding van Het Knooppunt Oral History “Sprekende geschiedenis” werk je mee aan het in kaart brengen van bestaande verhalen over de textielindustrie in Midden-Brabant en Twente. Je doet onderzoek naar verhalen van migrantengemeenschappen, vrouwen en kinderen die kwamen te werken in de textielindustrie aan de hand van oral history materiaal in de collecties van het TextielMuseum Tilburg en Museumfabriek Twente en schrijft een inhoudelijk verslag van je bevindingen.
Jouw taken:
Wie ben jij?
Wat bieden wij?
Interesse?
Stuur z.s.m. je cv en motivatie naar info@sprekendegeschiedenis.nl.
Deadline: 7 maart 2025
We streven ernaar de positie in maart te vullen.
Vragen? Mail naar info@sprekendegeschiedenis.nl t.a.v. Myrthe Kroes of bel op woensdag of donderdag: 020–4282728.
Wij kijken uit naar je reactie!
Fotocredit: © Tracing Your Roots
Verhalen en getuigenissen zijn een belangrijke bron om erfgoed inclusiever en democratischer te maken. Ze laten andere stemmen horen en ze vullen gaten in collecties en archieven. Ook leveren ze een bijdrage aan gesprekken over ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen, als aanvulling op, en als zelfstandig erfgoed. Heb je een idee voor een (projectoverstijgend) initiatief dat ook anderen in de erfgoedzorgsector verder kan brengen? Wil je meer weten over de Faro-steun? Of ben je benieuwd naar andere ideeën of opzoek naar samenwerkingspartners?
Meld je dan aan voor een van de ‘online informatiebijeenkomsten Faro-initiateven’, op 13 februari, 12 maart of 15 april. Aanmelden kan via de agenda op het Faro-platform.
Curaçao; de k’noekoe (1947/1948) door Hugo Wilmar
De Zikinzá-collectie: een schatkamer van verhalen
Op Curaçao komen we meer te weten over de Zikinzá-collectie, een omvangrijke collectie met 1.400 liederen, verhalen en levensverhalen, verzameld door Paul Brenneker en Elis Juliana. Hun werk, onder andere vastgelegd in de Sambumbu-publicaties, beschrijft het leven, manieren en gebruiken op Curaçao vanaf de 19e eeuw, waaronder ook verhalen over slavernij en lokale tradities.
Bij een bezoek aan Cultureel Landhuis Bloemhof treffen we bij toeval het verzamelboek ‘’Sambumbu: Mensen en Manieren’’ waarin niet alleen volksverhalen en mythes worden gedeeld, maar ook bijgeloof over dieren zoals leguanen en inzichten over het slavernijverleden. Een citaat uit het boek illustreert de discrepantie tussen officiële geschiedschrijving en mondelinge tradities:
Ondanks mooie wetten en mooie woorden in boeken over het lot van de slaven, dat het toch allemaal zó erg niet was, weet de overlevering wat anders te vertellen, vooral over de ellende op enkele grotere plantages
Bezoek aan het Nationaal Archief Curaçao (NAC) &
Verbinding tussen generaties
Een bezoek aan het Nationaal Archief Curaçao bracht ons in gesprek met prof. Rose Mary Allen, filmmaker en docent Clay Toppenberg, directeur van het Nationaal Archief Max Scriwanek en medewerker Julienne Fabias. Dit bezoek benadrukte niet alleen het belang van het behouden van oral history, maar liet ons ook zien hoe vernieuwende methoden deze verhalen tot leven kunnen brengen.
Clay Toppenberg presenteerde een filmproject gemaakt door mbo-studenten van de richting Zorg en Welzijn. De studenten lieten zich inspireren door een oral history-fragment over een zuster die werkte met verslaafden en sekswerkers en mensen met een kwetsbare positie in de samenleving. Deze verhalen werden door de studenten herinterpreteerd in een zelfgemaakte fictiefilm, die binnenkort online te zien zal zijn.
De aanwezigen waren onder de indruk van deze creatieve methode om immaterieel erfgoed toegankelijk te maken voor de jeugd, vooral in een tijd waarin zij steeds minder met verhalen van hun ouders en grootouders opgroeien. Er werd gesproken over de nieuwe mogelijkheden die deze benadering biedt om verbinding te creëren tussen archiefmateriaal en jongeren. Hoewel de traditie van orale overleveringen op Curaçao grotendeels is weggevallen, worden er samen nieuwe manieren gevonden om de geschiedenis levendig te houden.
Daarnaast werd gesproken over technologische vooruitgang, zoals de ontwikkeling van spraakherkenningssoftware in het Papiaments om belangrijk oral history-materiaal van prof. Allen te transcriberen. Dit materiaal, dat is opgenomen tussen 1980 en 1995, omvat interviews met mensen op enkele Caribische eilanden, migrerende gemeenschappen en (klein)kinderen van tot slaafgemaakten. Tijdens het project Storianan Skondi di Karibe is dit materiaal gedigitaliseerd.
Ook kwam het Metamorfoze-project van de Koninklijke Bibliotheek aan bod, dat ondersteuning biedt bij de digitalisering van koloniaal archiefmateriaal. In de komende jaren zet het Nationaal Archief Curaçao een grote digitaliseringsslag in om haar koloniale archief toegankelijker te maken. Het bezoek werd afgesloten met een rondleiding door het archief, waarbij we de gelegenheid kregen om met de medewerkers in gesprek te gaan.
Tour orale geschiedenis en musea
Gebouw ”De Bruidstaart” Archivo Nashonal Korsou
Via prof. Rose Mary Allen kregen we contact met tourgids Gisella van Uytrecht, die ons een tour door Curaçao gaf met nadruk op de orale geschiedenis en het koloniaal verleden. De tour begon in de wijk Scharloo in Willemstad, waar we verhalen hoorden over de joodse gemeenschap die vele herenhuizen liet bouwen in de wijk. Tegenwoordig zijn daar overheidsinstellingen gevestigd, zoals het Nationaal Archief en de Nederlandse Ambassade.
In de tour kwam ook de Tambú aan bod, een muziekgenre dat op Curaçao ontstond uit West-Afrikaanse tradities. De Tambú werd door plantage-eigenaren vaak verboden, maar tot slaaf gemaakten vonden creatieve manieren om het genre levend te houden. Zo verstopten vrouwen de trommels onder hun rokken, en werden bijeenkomsten gehouden op plekken waar de wind het geluid verspreidde zodat het niet te horen was in de landhuizen.
We bezochten drie musea:
1. Kura Hulanda Museum: Dit antropologisch museum richt zich op de slavernij, de trans-Atlantische slavenhandel en de banden tussen Curaçao en Afrikaanse culturen. We hoorden verhalen over de ontvoeringen, de reis en de gruweldaden die plaatsvonden tussen West-Afrika en Curaçao.
Museum Kura Hulandaa
2. Tula Museum: In het museum wordt de opstand van 1795 herdacht, geleid door Tula, een tot slaaf gemaakte intellectueel. Het museum benadrukt verbeelding als middel om onbeschreven geschiedenis tot leven te brengen en biedt ruimte om met pijnlijke geschiedenis om te gaan, geïnspireerd door de Ubuntu-filosofie.
In het Tula Museum zagen we een verbeelding van een vrouw die de Tambú verstopt onder haar rok en een schilderij over “vliegende mensen.” Dit beeld verwijst naar verhalen over tot slaaf gemaakten die geloofden dat zij zonder zout in hun lichaam konden terugvliegen naar Afrika.
Kunstwerk over vliegende mensen in Museo Tula
Dit verhaal vonden we ook terug in Sambumbu: ”Geen verhaal heb ik zo vaak moeten opnemen op de band als dit. Op twee punten komen de vele versies overeen. Ten eerste, dat de slaven, voordat ze op Curaçao aankwamen, de afspraak hadden gemaakt geen zout te eten, want zonder zout in hun lichaam zouden ze in staat zijn terug te vliegen.”
3. Museo Kas di Pal’i Maishi: Dit museum toont het dagelijks leven van de Afro-Curaçaose plattelandsbevolking tot 1950. Het traditionele kleistenen huis met rieten dak laat zien hoe men leefde, en we kregen uitleg over huishoudelijke attributen gemaakt van kalebassen, koraal en aloë vera. Samen zongen we liederen die gezongen werden tijdens dagelijkse bezigheden, wat de geschiedenis extra levendig maakte.
Museo Kas di Pal’i Maishi
Onderweg over het eiland hoorden we vele verhalen, onder andere over begraafrituelen, de beruchte plantagehouder Willem van Uytrecht en kunst van de bekende kunstenaar Yubi Kirindingo.
Conclusie
Het werkbezoek aan Curaçao onderstreepte het belang van het bewaren en doorgeven van orale geschiedenis. Verhalen over vliegende mensen, de Tambú, en de opstand van Tula maken deel uit van het rijke immateriële erfgoed van het eiland. Het bezoek inspireerde niet alleen tot reflectie op de geschiedenis van Curaçao, maar ook op persoonlijke familiegeschiedenissen en de rol van archieven in het bewaren van cultureel erfgoed.
Dit werkbezoek markeerde een betekenisvol einde van het project Storianan Skondi di Karibe en benadrukte de noodzaak om deze verhalen levend te houden voor toekomstige generaties.
Het duurzaam bewaren, registreren en presenteren van oral history collecties blijkt in de praktijk vaak ingewikkeld. In het bijzonder voor kleinere (lokale) organisaties, communities en vrijwilligersinitiatieven. Maar juist deze organisaties, communities en initiatieven hebben vaak toegang tot verrassende verhalen en nieuwe perspectieven op materieel en immaterieel erfgoed die door middel van oral history kunnen worden vastgelegd en ontsloten voor een groter publiek.
Doel van het project Verborgen Verhalen is om samen met diverse erfgoedpartners en enkele lokale initiatieven in drie provincies te onderzoeken hoe er een praktische (provinciale) ondersteuningsstructuur kan worden gerealiseerd die lokale/regionale oral history initiatieven de mogelijkheid biedt zelf, met lichte ondersteuning hun interviewcollecties te bewaren, te registreren én te presenteren: eenvoudig, laagdrempelig en volgens NDE-normen (NDE-compatibiliteit). Er zal onder andere worden gekeken naar geschikte collectieregistratiesystemen, metadatering en termenlijsten die vindbaarheid en verbinding versterken en de mogelijkheden voor het bieden van lokale ondersteuning bij transcriberen, duurzaam bewaren en presenteren.
De resultaten van het project, dat loopt tot halverwege 2026, worden breed gedeeld via alle betrokken organisaties. Via onze nieuwsbrief en website berichten we regelmatig over de bevindingen en vorderingen van dit waardevolle project, dat erfgoedparticipatie door diverse groepen een belangrijke stap dichterbij brengt.
Bij veel Nederlanders is de geschiedenis van de textielindustrie en de impact daarvan op de levens van mensen die hierin werkten en op de omgeving, nauwelijks bekend. Vanuit een oral history perspectief zijn we vooral geïnteresseerd in de verhalen van de mensen die op verschillende manieren met deze industrie verbonden waren en de nieuwe perspectieven die deze verhalen met zich meebrengen. Een pilot in Twente en Tilburg en omgeving, biedt kans om oude vergeten verhalen naar voren te halen, nieuwe verhalen te verzamelen en om, op basis van die verhalen, vernieuwende presentaties voor een jong en divers publiek te maken.
“Sprekende geschiedenis” zal een ondersteunende rol vervullen bij de zoektocht naar bestaande oral history interviews, het digitaliseren en bewaren hiervan en de methodische aanpak van nieuwe interviews. Ook zullen we de overeenkomsten en verschillen tussen de twee regio’s analyseren en deze informatie vastleggen en breed delen in de vorm van een essay.
Het project ontwikkelt richtlijnen voor duurzaam (FAIR) preserveren en hergebruiken van deze data en bouwt aan een landelijk netwerk. Sinds 1 november versterkt Maarten Heerlien het team als informatiespecialist bij de VU. Heb je vragen over het duurzaam bewaren of hergebruik van oral histories kun je hem bereiken via m.heerlien@vu.nl.
StoRe is een TDCC SSH Bottleneck project en wordt gefinancierd door NWO.
De oprichting van dit consortium markeert een belangrijke stap vooruit, waarin partners uit diverse sectoren samenwerken om de erkenning, zichtbaarheid en toegankelijkheid van oral history in Nederland te vergroten.
Met deze verandering wordt ook afscheid genomen van Saskia Moerbeek en Frank von Meijenfeldt, de initiators van het Knooppunt. Hun inspanningen hebben een sterke basis gelegd, waarop voortgebouwd zal worden. Het huidige team, onder leiding van projectcoördinator Myrthe Kroes, blijft zich inzetten voor het stimuleren van oral history, onder andere door het organiseren van expertmeetings, cursussen en het jaarlijkse Oral History Symposium. Ook het initiëren van inspirerende voorbeeldprojecten blijft een speerpunt.
Het verder ontwikkelen van een levendige oral history-community blijft eveneens een belangrijke pijler, met specifieke aandacht voor inclusie en diversiteit in geschiedschrijving en de erfgoedsector. Deze nieuwe fase biedt mogelijkheden om gezamenlijk bij te dragen aan de impact en relevantie van oral history in Nederland en een toekomstgericht perspectief te ontwikkelen.
Blijf op de hoogte van ontwikkelingen en activiteiten via de nieuwsbrief van “Sprekende geschiedenis”.
Fotocredit: Museum schatten van Simpelveld
Het duurzaam bewaren, registreren en presenteren van oral history collecties blijkt in de praktijk vaak een uitdaging, vooral voor kleinere organisaties, communities en vrijwilligersinitiatieven. Toch zijn juist deze groepen in staat om via oral history verrassende verhalen en nieuwe perspectieven op materieel en immaterieel erfgoed te ontsluiten.
Het project richt zich op het organiseren van structurele ondersteuning voor het duurzaam bewaren, verbinden en presenteren van regionale en lokale oral history-initiatieven. In samenwerking met relevante partijen op het gebied van oral history, digitalisering en erfgoed onderzoeken we hoe een praktische (provinciale) ondersteuningsstructuur kan worden gerealiseerd. Deze structuur biedt lokale en regionale initiatieven de mogelijkheid om, met lichte ondersteuning, hun interviewcollecties te bewaren, registreren en presenteren: eenvoudig, laagdrempelig en volgens de normen van het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE-compatibiliteit). We richten ons hierbij in eerste instantie op zes regionale en lokale initiatieven in drie provincies: Gelderland, Zuid-Holland en Zeeland.
De ervaringen, resultaten en oplossingen die voortkomen uit dit project zullen sector breed worden gedeeld en gecommuniceerd middels nieuwsbrieven, artikelen en workshops. We kijken ernaar uit om met dit project van start te gaan.
Ben jij betrokken bij een lokaal of regionaal community- of oral history-project en wil je op de hoogte blijven of misschien bijdragen aan dit project? Stuur een mail naar info@sprekendegeschiedenis.nl
