De strijd voor een gelijkwaardige positie en vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in Vlaanderen is al meer dan een eeuw oud. Er zijn grote stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Aan de hand van getuigenissen en archiefbeelden schetst de vierdelige reeks ‘Wij, vrouwen’ de evolutie van de positie van vrouwen in onze samenleving, zowel privé als in het publieke leven.

Hoe hebben foute verwachtingen, opvoeding, glazen plafonds, discriminatie, druk, vooroordelen of andere obstakels het vrouwen de voorbije decennia moeilijk gemaakt om zich optimaal te ontplooien? Bijvoorbeeld op het gebied van opvoeding, onderwijs, huwelijk, gezin, seksualiteit, werk en politiek. Hoe zijn ze daarmee omgegaan? Wat hebben actiegroepen, politica’s en individuele vrouwen kunnen veranderen? En hoe ervaren vrouwen al die obstakels vandaag?

In ‘Wij, vrouwen’ brengen vrouwen van alle leeftijden en standen hun verhaal, samen met politica’s, boegbeelden van de vrouwenbeweging en voormalige ‘Dolle Mina’s’. Hun getuigenissen worden geïllustreerd met straffe archiefbeelden. Het zijn nu eens onthutsende en dan weer grappige verhalen over de opvoeding tot huishoudster, knokken om te mogen studeren, de verovering van de mannenberoepen, seksuele taboes en mannen die het nog altijd beter denken te weten. De vier afleveringen focussen achtereenvolgens op seksualiteit, huwelijk en gezin, beroepsleven en de politiek.

‘Wij, vrouwen’ hanteert daarbij de beproefde formule van Kinderen van…: het hele historische én actuele verhaal wordt verteld door betrokken getuigen die de kijker recht aankijken.

Een verrassende blik achter de schermen van de strijd voor vrouwenrechten. Vaak verbluffend archiefmateriaal dat niet in de laatste plaats het seksisme van onze eigen openbare omroep te kijk zet. En achttien vrouwen die je meeslepen in hun verhaal en je met diep respect achterlaten.

Hieronder een overzicht van de 18 getuigen – of te wel deelnemers aan de documentaire Wij, vrouwen van Canvas – gerangschikt volgens leeftijd.

• Victoire Van Nuffel (1937): wielerkampioene en cafébazin, openlijk lesbienne in een tijd toen dat allesbehalve evident was.
• Nelly Maes (1941): politica die streed tegen het seksisme in de politiek en ijverde voor vrouwenrechten.
• Gerlinda Swillen (1942): lerares Nederlands en onderzoeker VUB, militant voor gelijk loon voor gelijk werk.
• Ida Dequeeker (1943): emancipatieambtenaar VDAB, stond mee aan de basis van de Dolle Mina-beweging in Vlaanderen en werkte mee in het invloedrijke Vrouwen Overleg Komitee.
• Lieve Flour (1944): administratief medewerker in de bouwsector, groeide op in een verstikkend traditioneel milieu en overwon een vernederend huwelijk.
• Josette Franckson (1946): arbeider FN Herstal, betrokken bij de legendarische vrouwenstaking in die fabriek in 1966.
• Margot Roggen (1948): administratief medewerker in de verzekeringssector, moest als kind en later tijdens haar studies en op haar werk vaak knokken tegen mannelijke privileges en zelfs openlijke discriminatie.
• Marie Jeanne Declerq (1950): politiecommissaris, maakte carrière in het mannenbastion van de Gerechtelijke Politie.
• Liliane Versluys (1951): advocaat en beeldend kunstenaar, engageerde zich in het Leuvense vluchthuis en publiceerde het spraakmakende boek Je rechten als vrouw (1987).
• Moniek Darge (1952): componist, was actief bij Dolle Mina en richtte Vrouwen Tegen Verkrachting op.
• Kati Couck (1954): medewerker ABVV, actief bij Dolle Mina, richtte abortuscentrum Kollektief Anticonceptie op, begon met het Vluchthuis Gent en organiseerde cursussen zelfverdediging voor vrouwen.
• Linda Van Crombruggen (1960): ​ voormalig klachtencoördinator VRT, getuigt over seksisme en ongewenste intimiteiten in eigen huis.
• Khadija Zamouri (1967): politica, nam afstand van haar conservatief Marokkaans islamitisch milieu, werd politiek actief bij Open VLD, ging aan de slag op kabinetten en werd Brussels parlementslid.
• Leyla Yüksel (1971): werd met volle steun van haar ouders gynaecologe en had naar eigen zeggen meer last van seksisme bij witte geneesheren dan bij Turkse patriarchen.
• Wendy Van den Heuvel (1978): administratief bediende en auteur, haar moeder werd door haar vader mishandeld. Recent lokten twee mannelijke collega’s haar in de val op een datingsite en deelden haar intieme foto’s. Ze verliet het bedrijf, maar haar ervaring inspireerde haar tot een boek.
• Pinar Akbas (1980): heeft gemengde gevoelens over haar Turkse opvoeding, ging studeren en stapte tijdelijk in de politiek, is momenteel verpleegkundige en publiceerde dit jaar haar autobiografictie Niran en ik.
• Heleen Struyven (1988): werkte als advocate bij gerenommeerde kantoren, maar merkte dat ook daar nog seksisme bestaat. Toch bleef ze er voor gaan… tot ze crashte.
• Romy Schlimbach (1995): werd in haar kindertijd gepest om haar uiterlijk, beleefde een eetstoornis, een opname en een zware depressie, maar vandaag is ze plus size model en influencer: body positivity is het alternatief dat ze propageert voor het verstikkende schoonheidsideaal.

De Vakbondshistorische Vereniging werd opgericht in 1983; doelstellingen van de VHV waren het vergroten van de kennis van de vakbondsgeschiedenis en het bevorderen van de belangstelling voor de historie van de vakbeweging.

In deze audiocollectie zijn interviews te beluisteren met leden van de St. Eloy Katholieke Arbeidersbeweging, Algemeene Nederlandsche Metaalbewerkerbond Rotterdam,  de Algemene Nederlandse Bouwarbeidersbond, ABB en ABVA, Amsterdam, NVV, Friesland, de Transportbond en de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond.

Het archief is in 2005 door de Stichting VHV “Vrienden van de Historie van de Vakbeweging” aan het IISG in bewaring gegeven; met een aanvulling in 2018 uit de achterstanden van het IISG en in 2021 van Jacques van Gerwen.

Provo is één van de bekendste protestbewegingen uit de jaren zestig. Hoewel in 1967 opgeheven, is Provo nog altijd omgeven door smakelijke verhalen, mooie herinneringen en steeds verder uitdijende mythes. Historicus Niek Pas (Tegelen, 1970) deed uitgebreid onderzoek naar deze protestbeweging, waarbij hij trachtte te verklaren waarom Provo als actiegroepering in tal van Nederlandse en buitenlandse steden opdook en tegelijkertijd uitgroeide tot internationaal symbool van de Nederlandse jaren zestig. Dit resulteerde in zijn proefschrift Imaazje! De verbeelding van Provo (1965-1967)(Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2003). Voor zijn promotieonderzoek interviewde Niek Pas verschillende oud-leden van Provo. Van de interviews zijn er 29 op band opgenomen, verdeeld over 38 audiocassettes.

Aan de hand van de achtergrond en de netwerken van twee toenmalige hoofdrolspelers, Rob Stolk en Roel van Duijn, schetst Niek Pas een fascinerend beeld van het ontstaan en de ontwikkeling van Provo – in Amsterdam, maar ook in Maastricht en België.

Interviews van Henne Pauli met Jaap Boersma, Frans Drabbe, Jaques Penders en Arie Groenevelt over de rol van de staking van 1977.

De collectie bestond oorspronkelijk uit 8 cassettes met als signatuur BG GC1/551 tot en met GC1/558.

Samen met NKV-voorman Wim Spit geeft hij met succes leiding aan de fusie met het NVV tot FNV. Onder het motto ‘De FNV gaat niet opzij’ gaat hij in 1977 met succes voorop in de strijd voor behoud van de volledige prijscompensatie.

Dolle Mina was een linkse, radicaal feministische actiegroep. Ondanks de formele rechten die vrouwen hadden, was er nog veel onrecht en achterstelling. Met ludieke acties wilde zij de rechten van vrouwen verbeteren. Hun inspiratiebronnen waren actievoerende vrouwen in de VS en de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam. De naam ontleende de actiegroep aan de bijnaam van de vrouwenstrijdster Wilhelmina Drucker. Deze strijdbare feministe van het eerste uur had als bijnaam ‘IJzeren Mina’. Wilhelmina Drucker streefde een eeuw eerder al dezelfde doelen na als de actiegroep.

ATRIA -> Dolle Mina

• ER WAREN EENS twee vrouwen-vredesbonden, de Algemeene Nederlandsche Vrouwen Vredebond en de Internationale Vrouwenbond voor Vrede en Vrijheid. Beide waren aan het begin van de Eerste Wereldoorlog opgericht met een beroep op zoiets als een speciale verantwoordelijkheid van vrouwen voor een betere wereld.
  De ANW was van het zogeheten a-politieke type ‘verbeter de wereld begin bij jezelf. De leden gingen als een soort heilsoldaten op huisbezoek om van mens tot mens de vrede te propageren.
  De IVW, de Nederlandse afdeling van de Women’s International League for Peace and Freedom, was zelfbewust, professioneel en politiek door de wol geverfd in de feministische kiesrechtstrijd. Als een soort zelfbenoemde bemiddelaarsters gingen de leidsters, onder wie Aletta Jacobs, langs staatshoofden en minister-presidenten om de vrede te organiseren.

De politicologe Marijke Mossink vertelt in haar proefschrift De levenbrengsters – Over vrouwen, vrede, feminisme en politiek in Nederland 1914-1940 wat beide bonden bewoog. Op 10 mei 1940 waren ze op een haar na gefuseerd, na jarenlange twisten over de actie- en organisatievormen van hun vrouwelijke missie.

De levenbrengsters
over vrouwen, vrede, feminisme en politiek in Nederland 1914-1940

Marijke Mossink

Stichting beheer IISG, 1995 – 252 pages

Proefschrift van de Universiteit van Amsterdam, Faculteit Politieke en Sociaal-Culturele Wetenschappen. Door middel van een vergelijkend onderzoek naar de Algemeene Nederlandsche Vrouwen Vredebond en de Internationale Vrouwenbond voor Vrede en Vrijheid is nagegaan hoe het mogelijk was dat deze twee vrouwenvredesorganisaties naast elkaar bestonden, en waarom het zo moeilijk was om tot een fusie te komen. Centraal staat de betekenis die in beide organisaties aan de begrippen ‘vrouwen’, ‘vrede’ en ‘organisatie’ werd toegekend.

Oral history interviews met feministen die een pioniersrol hebben gespeeld in de geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg voor vrouwen.

Voor korte beschrijvingen van de geïnterviewden zie de website van Artria

Oral History interviews met acht vrouwen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Rooie Vrouwen en vrouwenvormingscentrum De Born

Voor korte beschrijvingen van de geïnterviewden zie de website van Artria

Doel van het project was tweeledig:

• Bronnenmateriaal genereren over het feminisme van de zogenaamde ‘tweede feministische golf’ door protagonisten uit deze beweging te interviewen met speciale aandacht voor aspecten die onderbelicht blijven in schriftelijke bronnen.
• Het brede publiek laten kennismaken met (het gedachtengoed van) de tweede feministische golf, door middel van interactieve webmodules waarbij onder meer gebruik wordt gemaakt van interviewfragmenten.

Resultaat:

• 30 interviews (15 protagonisten, telkens 2 gesprekken): digitale bestanden met transciptie en metadata
• video-interviews met 8 protagonisten, waaruit meerdere passages geknipt voor de didactische website: gendergeschiedenis.be

De tweede feministische golf is de benaming van een periode van feministisch activisme eind jaren 1960 – jaren 1970.  Ze paste in een bredere beweging van maatschappelijk protest, denk maar aan het studentenprotest van mei ’68. Op deze website maak je kennis met die feministische beweging in Vlaanderen. Wat wilden de feministen ‘van de tweede golf’? En hoe blikken ze vandaag terug op die periode?

De website gendergeschiedenis.be is bedoeld als introductie op geschiedenis van de vrouwenbeweging.

In 2012-2013 werkte het Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis (AVG) aan het project over de geschiedenis van de tweede golf feminisme in België.

Dit artikel verscheen over het verloop van het project en het leerproces dat het AVG doormaakte inzake digitale duurzaamheid.  

Welke strijd hebben vrouwen in Nederland geleverd voor zelfbeschikking en goede toegang tot abortus?
De actiegroep Wij Vrouwen Eisen kwam voort uit de abortusgroep van Dolle Mina. In 1974 organiseerde de groep een grote demonstratie met drie eisen:

• abortus uit het wetboek van strafrecht
• abortus in het ziekenfondspakket
• de vrouw beslist

Na die demonstratie volgden vele jaren van actie voor vrije abortus, voorlichting en lobby.

In 2020 lanceren leden van Wij Vrouwen Eisen samen met Atria vijf gefilmde interviews over de abortusstrijd van het actiecomité. De films zijn een aanvulling op het archief van Wij Vrouwen Eisen dat bij Atria te raadplegen is.