Het Chinese Indonesian Heritage Center (CIHC) is in 2011 opgericht met als doel het cultureel erfgoed van de Indonesische Chinezen in Nederland te behouden en de kennis van hun (migratie)geschiedenis vast te leggen en te bevorderen. Sinds 2016 is het CIHC een onafhankelijke stichting. In 2012 is het project Mondelinge Geschiedenis gestart in samenwerking met het KITLV. De hoofdvragen waren: Wat voor leven heeft de geïnterviewde gehad.
Wat was het motief om Indonesië te verlaten en (uiteindelijk) naar Nederland te gaan? Hoe kijkt u terug op die beslissing binnen de grotere context van uw levensloop? Hoe kijkt u terug op uw leven na uw migratie?

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1920 – 2017.
Er wordt voornamelijk over Indonesië, Nederland en een enkele keer over Suriname en China gesproken.
Thema’s zijn o.a. persoonlijke achtergrond, Tweede Wereldoorlog/Japanse tijd, Indonesische revolutie,
anti-Chinees leefklimaat en geweld 1960’er jaren, onderwijs en studententijd, trauma’s, migratie

Het project Mondelinge Geschiedenis (Mongesch) heeft als doel levensverhalen vast te leggen van Chinezen die vanuit Indonesië naar Nederland zijn gemigreerd. Het is tot stand gekomen in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV).  

Tussen 2013 en 2017 heeft het Mongesch team van het CIHC 39 personen —22 mannen en 17 vrouwen— bereid gevonden voor een interview. Het heeft geresulteerd in een collectie van 110 uren aan geluidsmateriaal. 

De geïnterviewden komen uit verschillende beroepssectoren en zijn veelal goed opgeleid. De meeste deelnemers zijn na 1960 naar Nederland gekomen. De anderen zijn vooral tussen 1945 en 1950 gekomen.

Het overgrote deel van de geïnterviewden is ten tijde van het interview ouder dan 70 jaar zodat de vergaarde levensverhalen zich uitstrekken over een lange periode. Er zijn verhalen te beluisteren vanaf de laatste decennia van de Nederlandse koloniale tijd tot en met de eerste jaren van de regering van president Suharto. In het geheel geeft de collectie een beeld van de verschillende omstandigheden die tot emigratie uit Indonesië hebben geleid.

De collectie van interviews is in oktober 2019 als ‘Archief Mondelinge Geschiedenis CIHC overgedragen aan de Universitaire Bibliotheken Leiden. 

In november 2020 is het archief door de Universitaire Bibliotheken Leiden (CIHC Oral History Archive) digitaal toegankelijk gemaakt. Vanwege privacyregels is het archief alleen op aanvraag te raadplegen voor onderzoeksdoeleinden. 

Met de overdracht van de collectie van interviews aan de Universitaire Bibliotheken Leiden is de eerste fase van het project Mongesch afgerond. 

Nog niet alle aspecten in de geschiedenis van de Chinezen uit Indonesië zijn in de eerste fase van het project vastgelegd. Het CIHC zou daarom de Mongesch collectie graag aanvullen. De mogelijkheden en haalbaarheid van een vervolgproject worden onderzocht. 

Voor de economische doelen van de VOC en de koloniale overheid in de Indonesische archipel waren de Chinezen van meet af aan onmisbaar. Hun rol in de economie bleef door de eeuwen heen belangrijk. Nadat de Chinezen in de kolonie aan het begin van de twintigste eeuw gelijkheid wisten te verkrijgen en de voor hen discriminerende wettelijke regelingen werden opgeheven, moesten zij in de Indonesische Republiek opnieuw voor hun rechten vechten. Het bleek een moeizaam proces vol spanningen rondom kwesties van cultuur, etniciteit en nationaliteit. ..

Patricia Tjiook-Liem neemt de lezer mee langs de belangrijkste perioden in deze tot nu toe onderbelichte geschiedenis en laat de worsteling zien van de Chinezen in en uit Indonesië.

The Chinese from Indonesia in the Netherlands and their heritage -Patricia Tjiook-Liem

DOI:10.17510/wacana.v18i1.571

Between ideology and experience – Maya H.T. Liem and Ing Lwan Taga-Tan

DOI: 10.17510/wacana.v18i1.584

https://www.bibliotheek.universiteitleiden.nl/nieuws/2022/01/beelden-van-de-indonesische-onafhankelijkheidsoorlog-1945-1949—online-tentoonstelling

https://webpresentations.universiteitleiden.nl/s/indonesianl/page/beelden-van-de-indonesische-onafhankelijkheidsoorlog-1945-1949

Het schrijnende verhaal van de kinderen van Belgische kolonialen en Afrikaanse moeders die eind jaren 50 in België werden ondergebracht bij pleeggezinnen.

Precies 60 jaar na de onafhankelijkheid van Rwanda en Burundi vertelt de driedelige documentaire reeks Metissen van België de onthutsende geschiedenis van meer dan 300 metissen uit de Belgische koloniale periode in Rwanda. De makers van de reeks doen dat aan de hand van het levensverhaal van drie van hen: Jaak, Paul en Jacqueline.

Als onwettige kinderen van een witte vader en een zwarte moeder werden ze door de Belgische overheid weggehaald bij hun moeder en in het internaat van Save in Rwanda geplaatst. Net voor de onafhankelijkheid moesten ze ook daar weg en werden ze halsoverkop naar België overgebracht.

Daar kwamen ze ontworteld en getraumatiseerd terecht in een adoptiegezin of een weeshuis. Het waren gebeurtenissen die hun hele verdere leven tekenden. Pas in 2015 kregen ze toegang tot hun officiële dossier en konden ze op zoek gaan naar hun roots.

persbericht

In 1960 werd Congo na een korte politieke strijd onafhankelijk. Het was voor België het einde van meer dan 75 jaar aanwezigheid in het Midden-Afrikaanse land. Voor de zesdelige reeks Kinderen van de kolonie zijn twintig getuigen geinterviewd over die periode.

Voor het eerst laat de Vlaamse televisie daarbij ook de Congolese stem uitgebreid aan het woord, altijd met aandacht voor de relevantie vandaag.

In 1960 werd Congo na een korte politieke strijd onafhankelijk. Het was voor België het einde van meer dan 75 jaar aanwezigheid in het Midden-Afrikaanse land. In de zesdelige reeks Kinderen van de kolonie blikken twintig getuigen terug op die periode en op de manier waarop de koloniale erfenis hun leven in heeft bepaald. Voor het eerst laat de Vlaamse televisie daarbij ook de Congolese stem uitgebreid aan het woord, altijd met aandacht voor de relevantie vandaag.

Mensen die het van nabij hebben meegemaakt vertellen over koloniaal en postkoloniaal Congo. In de zesde aflevering gaan zes Congo-experten dieper in op de postkoloniale beeldvorming en ontrafelen ze waarheid en mythes over Belgisch-Congo.

De afleveringen zijn in België online op canvas.be te bekijken.

Canvas presenteert: Kinderen van de kolonie

Over de geschiedenis van de (Indo-)Europeanen en Papoea’s in voormalig Nederlands Nieuw-Guinea is relatief weinig bekend. Dit in tegenstelling tot de situatie met betrekking tot de periode na het uitroepen van de Republik Indonesia (17 augustus 1945) door Soekarno, dat tot de Indonesische onafhankelijkheid leidde. Tabee Nieuw-Guinea brengt daar verandering in door de persoonlijke ervaringen vast te leggen en te presenteren voor het brede publiek. 

Doel

Het doel van het project Tabee Nieuw-Guinea is het presenteren en documenteren van getuigenissen van Nieuw-Guineagangers en Papoea’s over de bewogen periode rond het einde van het Nederlandse bestuur in oktober 1962. De focus ligt op de periode rondom de souvereiniteitsoverdracht van Nieuw-Guinea aan de Verenigde Naties (UNTEA)  op 1 oktober 1962. 

Interviews

Stichting Be-wonder is eind 2019 gestart met de voorbereidingen van het project Tabee Nieuw-Guinea en het interviewen van 33 mensen die deze periode hebben meegemaakt. Betsy Torenbos en Paul Pattynama hebben de 33 geïnterviewden thuis bezocht. Betsy Torenbos nam, als oral history expert, de diepte interviews af en Paul Pattynama heeft aanvullende vragen gesteld. De mensen die verspreid over het hele land wonen zijn thuis geïnterviewd. De gesprekken, die op beeld en geluid zijn vastgelegd, duurden gemiddeld drie uur.

De video-installatie is een beeld- en geluidwereld op basis van 33 interviews en is gemaakt door TeZ en Betsy Torenbos. Met een geldig toegangskaartje voor het Indisch Herinneringscentrum kun je de installatie gratis bezoeken. 

In het docu-theater ‘Verzoening?’ staan een aantal geïnterviewden, improviserend componist Oscar Jan Hoogland en performer Betsy Torenbos samen met zangeres Eef Mamoribo en Raki Ap op het toneel, in het decor van de 33 interviews. Uniek docu-theater over de bewogen periode rond het vertrek van Nederland uit Nieuw-Guinea. Wat doet het met je als je één, twee of zelfs drie keer moet vluchten? Kan een mens zich hiermee verzoenen? En met wie?

De symposia gaan dieper in op onderliggende thema’s en plaatsen de interviews in een andere context en leggen een relatie met de actualiteit.

Florence Gillet behaalde een master in de geschiedenis en een master informatie- en communicatiewetenschappen en technologieën aan de Université Libre de Bruxelles. Zij specialiseerde zich in de  Belgische koloniale propaganda in de USA tijdens de Tweede Wereldoorlog o.m. op basis van de films van André Cauvin. Van  2004 tot 2007 werkte ze in het  CegeSoma over het sociale geheugen van de Belgische oud-kolonialen. In dat kader maakte ze een reeks interviews van Belgen die in de jaren ’50 in Congo verbleven. Vanaf 2007 is ze verantwoordelijk voor de beeld- en geluidarchieven van het CegeSoma en sedert  2016 voor de digitale toegang tot de collecties en de digital humanities-projecten.

Over de dekolonisatie van Nederlands-Indië en de strijd om de Indonesische onafhankelijkheid is veel gepubliceerd. Een onderbelicht aspect van deze geschiedenis vormen echter de  ervaringen van Nederlandse dienstplichtige soldaten in de Republiek Indonesië direct na de soevereiniteitsoverdracht. Om meer zicht op hun leven in de tropen te krijgen en meer over hun belevingswereld te weten te komen, zijn interviews gehouden met oud-dienstplichtigen van het 43ste zelfstandig verkenningseskadron. De geïnterviewden waren destijds rond de 20 jaar oud, bekleedden diverse functies in hun diensttijd en waren afkomstig uit verschillende sociale milieus.

In de vraaggesprekken vertellen de oud-dienstplichtigen wat zij hebben meegemaakt in de periode na de soevereiniteitsoverdracht. De nadruk in de interviews ligt op de wijze waarop zij tegen hun verplichte diensttijd aankeken. Ook wordt ingegaan op de verandering van hun missie: van strijden tegen de Indonesische onafhankelijkheidsbeweging naar het uitvoeren van de overdracht van de wapens na erkenning van de Indonesische onafhankelijkheid. Hoe hebben zij deze overgang ervaren en hoe hebben zij hun nieuwe taak uitgevoerd? Ander vragen die aan de orde komen: Hoe zag het leven van de gemiddelde dienstplichtige er in die periode uit? Wat beleefde de wachtmeester, de infanterist, de chauffeur, de schutter, de ‘hospik’, de kok? 

In maart 1942 capituleerde het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en werd heel Nederlands-Indië door Japan bezet. Ook Nederlands Nieuw-Guinea viel in Japanse handen, hoewel in het zuidelijk gelegen Merauke met zijn ondoordringbare oerwoud gedurende de hele oorlog de Nederlandse vlag bleef wapperen.

In 1943 kwam langs de noordkust van Nieuw-Guinea het Amerikaanse tegenoffensief op gang en de grote aanvoer en overslag van goederen en personeel had een grote invloed op de lokale bevolking.

Nadat de Japanners waren verdreven, werd in de fase van herstel van het Nederlands bestuur, het ‘Papoea-bataljon’ opgericht. Dit was de voorloper van het latere ‘Papoea Vrijwilligerskorps’, opgezet om de Papua-bevolking te betrekken bij de bescherming van de belangen van Nederlands Nieuw-Guinea, dat uiteindelijk in 1962 aan de Republiek Indonesië werd overgedragen.

Voor dit project zijn 25 personen geïnterviewd. Allen bewaren herinneringen aan Nieuw-Guinea tussen 1940 en 1962. Sommigen zijn er geboren, anderen hebben er gewerkt en gewoond. Het gaat om 21 Papua’s, twee Molukkers, één Toegoenees en één Nederlandse. De geïnterviewden vertellen over hun ervaringen in de Tweede Wereldoorlog, hun kinder- en hun schooltijd, hun tradities, hun leven als volwassene en hun migratiegeschiedenis.

Narrated (In)justice is een onderzoeksproject (2014-2016) van historica Nicole L. Immler dat in beeld brengt hoe historisch onrecht in toenemende mate door middel van financiële compensatie claims publieke aandacht vraagt. Wereldwijd zijn de laatste jaren compensatiebetalingen voor slachtoffers een belangrijk onderdeel geworden van ‘erkenning’. In Nederland hebben de recente betalingen aan Joods-Nederlandse slachtoffers een rol gespeeld in de claims van slachtoffers van de dekolonisatieoorlog in Indonesië (de zogenaamde Rawagede casus) en zijn ook referentiepunt in de claims van nazaten van voormalige tot slaaf gemaakten uit de voormalige koloniën Suriname en de Nederlands Antillen.

Op basis van drie Nederlandse casussen – met betrekking tot de Holocaust, kolonialisme en slavernij – laat het project zien hoe de ervaring van onrecht in families over de generaties doorverteld wordt, wat de motivatie achter compensatie claims is, en wat de perceptie en de betekenis van zulke maatregelen is. De vraag is of dergelijke compensatie ook voldoet aan de verwachtingen die mensen ervan hebben.

Het onderzoek Narrated (In)Justice is mogelijk gemaakt door een Marie Curie Fellowship in het 7th European Community Framework Program, uitgevoerd binnen het onderzoeksprogramma ‘Understanding the Age of Transitional Justice: Narratives in Historical Perspective’ van het NIOD Instituut voor Oorlog, Holocaust en Genocide Studies.

Immler, dr. N.L. (NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) (2017): Thematische collectie: Narrated injustice. DANS.

https://doi.org/10.17026/dans-ze8-yg84

In de digitale catalogus van de Stichting Mondelinge Geschiedenis Indonesië (SMGI) zijn samenvattingen van 1190 interviewsessies met 724 mensen opgenomen. Ze vormen de toegang tot een unieke Nederlandse oral history collectie over ‘het einde van de koloniale Nederlandse aanwezigheid in Azië’.

Grofweg over de jaren dertig, veertig, vijftig en zestig. Het oral history project werd uitgevoerd door de Stichting Mondelinge Geschiedenis Indonesië, die speciaal voor dat doel werd opgericht. De gehele collectie is binnen de muren van de Universiteitsbibliotheek Leiden (UBL) raadpleegbaar.