Op zoek … De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog
Gily Coene, Jimmy Koppen, Frank Scheelings (red.)
Uitgeverij ASP/VUBPRESS, 2018
ISBN: 978 90 5718 7094
(voorkant: linosnede Gerard Gaudaen)
Wat maakte van iemand een vrijzinnig humanist? Waarom zette iemand zich in voor een bepaald doel? Welke vorm nam het engagement aan? En hoe speelden familiale, sociale, professionele en regionale achtergronden een betekenis in het leven van de vrijzinnig humanist? In het kader van het project ‘Een Vrijzinnig-Humanistisch Cultureel Erfgoedforum voor Vlaanderen’ stapte CAVA met deze vragen naar tal van geëngageerde vrijzinnigen. Want ook de getuigen vergeten en/of zijn aan het verdwijnen. Bovendien is er een schromelijk tekort aan bronnen over dit hoofdstuk in de geschiedenis van Vlaanderen en Brussel. Deze herinneringen en verhalen leveren dan ook een schat aan informatie op die niet direct te vinden is in de geschreven bronnen. Ze vormen belangrijke getuigenissen over de doorbraak van het vrijzinnig-humanistisch gedachtegoed in Vlaanderen en Brussel en maken deel uit van het mondeling erfgoed van het vrijzinnig humanisme.
CAVA organiseerde daarom verschillende verhalenavonden, waarbij een panel van vrijzinnigen uit de streek herinneringen ophaalde. Ook het publiek liet zich niet onbetuigd. Van ieder gesprek werd een audio-opname gemaakt. Onderaan deze pagina vindt u een overzicht van de verschillende verhalenavonden.
Bovendien werden de verhalen en getuigenissen van de verhalenavonden aangevuld met interviews van vrijzinnige figuren.
De vrijzinnige verhalenavonden vonden plaats met de steun van de Vlaamse Overheid, deMens.nu, Uitstraling Permanente Vorming (VUB) en de Humanistisch Vrijzinnige Vereniging.
Karel Poma
Op zoek … De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog
Gily Coene, Jimmy Koppen, Frank Scheelings (red.)
Uitgeverij ASP/VUBPRESS, 2018
ISBN: 978 90 5718 7094
(voorkant: linosnede Gerard Gaudaen)
Het vrijzinnig humanisme heeft altijd mogen rekenen op voorvechters. Soms ging het om persoonlijkheden die streden vanop de spreekwoordelijke barricaden, en die door het brede publiek gekend waren. Maar vaak ging het om mannen en vrouwen achter de schermen, die vanuit hun engagement en overtuiging als humanist de vrijzinnige verenigingen, de cursus niet-confessionele zedenleer, of de vrijzinnige plechtigheden uit de grond stampten en mee vorm gaven.
In het kader van het project Een vrijzinnig-humanistisch cultureel erfgoedforum voor Vlaanderen (2012-2015) ging CAVA op zoek naar deze mensen en hun verhalen en getuigenissen. Een aantal van hen kwamen aan het woord via de verhalenavonden. Maar anderen waren op meerdere terreinen actief en verdienen een diepte-interview. Deze interviews kan u via www.cavavub.be beluisteren en/of lezen.
Op zoek … De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog
Gily Coene, Jimmy Koppen, Frank Scheelings (red.)
Uitgeverij ASP/VUBPRESS, 2018
ISBN: 978 90 5718 7094
(voorkant: linosnede Gerard Gaudaen)
Naar aanleiding van Erfgoeddag 2017, die in het kader stond van “Zorg”, werden verschillende interviews afgenomen met vrijwilligers en pioniers uit de vrijzinnig-humanistische zorg. Uit elk interview werden een aantal fragmenten geselecteerd, die tezamen de audiobar ‘Pioniers van de vrijzinnig-humanistische zorg’ vormen. Omdat de volledige interviews een schat aan informatie bevatten, willen we jullie deze niet onthouden. Via onderstaande links kan je de interviews beluisteren of lezen en zo meer te weten komen over de pioniers van de vrijzinnig-humanistische zorg en het parcours dat zij aflegden.
Deze interviews zijn door Hedda van Gennep in 1976 en begin 1977 gemaakt t.b.v. de 9-delige VARA-televisieserie (op 16mm-film) Voorwaarts en niet vergeten, uitgezonden tussen 11 januari en 5 mei 1977. De serie behandelt de geschiedenis van de socialistische beweging in Nederland van 1850-1918, waarbij in het laatste deel de lijn wordt doorgetrokken tot 1976. Zij duurt in totaal 5 uur en 45 min. De start van de serie werd in de VARAGids (8 januari 1977) begeleid door een artikel over de achtergrond van het project, waarvoor onder meer wordt gesproken met de wetenschappelijk adviseur van het project Johan Frieswijk.
De personen met wie de interviews zijn gehouden variëren van allerlei ‘naamloze’ strijders van de socialistische arbeidersbeweging uit het hele land – waaronder enkele van de arbeiders uit Friesland die al voor de film over Imke Klaver werden geïnterviewd, zoals het echtpaar Brandsma en Douwe de Wit – tot kinderen van socialistische voormannen van het eerste uur zoals Schaper, Vliegen, Troelstra en Domela Nieuwenhuis. Er wordt onder meer gesproken over: de Spoorwegstaking van 1903; de Zeeliedenstaking van 1911; het Aardappeloproer van 1917; de revolutiepoging van Troelstra in 1918; de Algemene Diamantbewerkers Bond (ANDB) en Henri Polak; het vrouwenkiesrecht; Wibaut en de sociale woningbouw; de SDAP; de vakbeweging, waaronder het NVV en het NAS maar ook de katholieke en christelijke organisaties; de CPH en David Wijnkoop; de SociaalDemocratische Bond (SDB); de Maastrichtse aardewerkfabrikant Regout; de invloed van de kerk; meer algemeen de levensomstandigheden van arbeiders in de onderhavige periode.
De collectie is nog niet gedigitaliseerd en daarom niet direct in te zien bij Beeld & Geluid. Digitalisering kan wel worden aangevraagd via Beeld & Geluid.
In DAAN, het digitale archief van Beeld & Geluid is wel het volgende item te vinden:
De interviews zijn gemaakt t.b.v. de film Imke Klaver, herinneringen van een friese landarbeider (16mm, 35′, Hedda van Gennep en
Henk de By, 1975), uitgezonden door de VARA-televisie op 13 april 1975. In de VARA-gids van die week geeft een artikel contextinformatie over de film en de erin voorkomende personen; tevens is hierin de neerslag te vinden van (nog) een gesprek met
Roorda: ‘Gerrit Roorda, vertel jij eens wie Imke Klaver was’, door Marinus Schroevers.
Het project is gestart tegen de achtergrond van de ‘ontdekking’ van het dagboek van Imke Klaver door de historicus Ger Harmsen, die
tevens het commentaar spreekt in de film. Het dagboek is in druk verschenen: Imke Klaver, Herinneringen van een Friese
landarbeider. Enkele opgetekende zaken uit het jongste verleden tot 1925 (ingeleid door Ger Harmsen en met aantekeningen van
Johan Frieswijk), Nijmegen: SUN, 1974.
In de interviews wordt gesproken over de persoon van Imke Klaver, over de veelal erbarmelijke leef- en werkomstandigheden op het Friese platteland aan het einde van de 19de en in de eerste decennia van de 20ste eeuw en over de (vrij-)socialistische beweging in die periode. Zoals ook het dagboek van Klaver eindigen de gesprekken bij de werkverschaffingsstaking van 1925. Otje en Jelle Klaver zijn respectievelijk echtgenote en zoon van de hoofdpersoon. Met Hiltje de Vries-Hogerhuis wordt uitsluitend gesproken over de beruchte ‘Hogerhuis-zaak’, waarbij de gebroeders Wiebren, Marten en Keimpe Hogerhuis in 1895 wegens inbraak met geweldpleging werden gearresteerd en veroordeeld, naar verluidt ten onrechte. Als aanhangers van Domela Nieuwenhuis zouden zij tijdens het proces kansloos zijn geweest. Mw. de Vries was een nicht (oomzegger) van de broers.
Geinterviewden:
Herinneringen van een friese landarbeider
Imke KLaver
Sunschrift 71, 1971
Herdruk: Boom uitgevers Amsterdam
ISBN: 9789061686552
In 1971 kreeg Ger Harmsen in Friesland een dik schoolschrift onder ogen, dat de levensherinneringen en overpeinzingen bleek te bevatten van Imke Klaver. Deze was in 1967 op 87-jarige leeftijd overleden. In 1971 zijn deze herinneringen voor het eerst in boekvorm, tweetalig: Fries en Nederlands, uitgegeven door SUN. Destijds veel gelezen en geprezen. De edities uit de jaren zeventig zijn alweer jaren uitverkocht. Omdat er nog altijd veel vraag naar was, verscheen er een herdruk, voorzien van een nieuw nawoord door Johan Frieswijk.
De interviews werden gehouden in het kader van een oral-historyproject over socialistische thuisopvoeding aan het Instituut voor Pedagogische en Andragogische Wetenschappen van de Universiteit van Utrecht. De resultaten van het project zijn neergelegd in Socialistische thuisopvoeding in Nederland in de jaren 1918-1940. Een projekt orale geschiedenis / door José van Dijk, Gerda Houtman, Jacqueline van Lemmen, Utrecht, 1980.
De geïnterviewden, allen uit een ‘rood nest’, vertellen over het dagelijks leven in hun jeugd en met name over hun thuissituatie en opvoeding.
Collectie voormalige Stichting Film en Wetenschap
Interviewer: : Peter Davidse
Aantal interviews: 17
Drager: 27 cassettebanden
Soort interview(s): wetenschappelijk
Produktiedatum: 1992-95
Toegankelijkheid: t.b.v. onderzoek
Transcriptie: geen
Davidse, ontwikkelingseconoom en wereldfederalist, spreekt met Nederlandse, Amerikaanse (Gaff, Garves, Millard, Logue en Nelson) en Engelse (Waterlow) vertegenwoordigers van de Wereld Federalisten Beweging (WFB) over deze beweging in het algemeen en de lokale secties in het bijzonder. Aan de orde komen de persoonlijke achtergronden van de onderscheiden personen, hun kennismaking met het wereldfederalisme en hun activiteiten daarbinnen.
De WFB ontstond kort na de oorlog in 1946 en streeft naar de totstandkoming van een federale wereldregering op basis van een internationale rechtsorde, uitgerust met bevoegdheden ter
handhaving van internationale vrede en veiligheid. Op het niveau van de nationale staten zou een algemen ontwapening moeten plaatsvinden, uitgezonderd een minimale macht om de
binnenlandse orde te handhaven. De wereldfederalisten hebben altijd de Verenigde Naties als instrument voor hun streven gezien.
Het laatste interviewproject van het Humanistisch Historisch Centrum (HHC), genaamd ‘Sprekend Humanisme,’ dateert van 2018-2019.
Aan het woord komen mensen die in de periode 1946-1955 lid zijn geworden van het Humanistisch Verbond. Vaak werden ze ook lid van een plaatselijke afdeling, in de beginjaren ‘gemeenschap’ genoemd.
Naar de activiteiten binnen de gemeenschappen van het HV is anno 2021 nog geen gedegen onderzoek verricht, laat staan iets substantieels over gepubliceerd.
Middels deze interviews probeert Het Digitaal Humanistisch Erfgoed informatie te krijgen over de achtergronden van de leden van de plaatselijke gemeenschappen en de activiteiten die werden ontplooid. Daarom is gekozen voor zogenaamde levensloop-interviews waarbij de levensfasen van die persoon aan bod komen; jeugd en gezin, school en opleiding, loopbaan en humanisme.
Vanaf midden jaren ’90 van de vorige eeuw tot ongeveer het jaar 2000 heeft het Humanistisch Historisch Centrum een aantal bekende en minder bekende humanisten geïnterviewd over hun leven en hun rol in de humanistische beweging vanaf 1945. Ook mensen uit Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte (voorheen De Dageraad) en de Jongeren Vredes Actie komen aan bod. Het zijn belangrijke voorlopers van de moderne na-oorlogse humanistische beweging.
Vanaf midden jaren ’90 van de vorige eeuw tot ongeveer het jaar 2000 heeft het Humanistisch Historisch Centrum een aantal bekende en minder bekende humanisten geïnterviewd over hun leven en hun rol in de humanistische beweging vanaf 1945. Ook mensen uit Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte (voorheen De Dageraad) en de Jongeren Vredes Actie komen aan bod. Het zijn belangrijke voorlopers van de moderne na-oorlogse humanistische beweging.
Het laatste interviewproject van het Humanistisch Historisch Centrum (HHC), genaamd ‘Sprekend Humanisme,’ dateert van 2018-2019.
Aan het woord komen mensen die in de periode 1946-1955 lid zijn geworden van het Humanistisch Verbond. Vaak werden ze ook lid van een plaatselijke afdeling, in de beginjaren ‘gemeenschap’ genoemd.
Naar de activiteiten binnen de gemeenschappen van het HV is anno 2021 nog geen gedegen onderzoek verricht, laat staan iets substantieels over gepubliceerd.
Middels deze interviews probeert Het Digitaal Humanistisch Erfgoed informatie te krijgen over de achtergronden van de leden van de plaatselijke gemeenschappen en de activiteiten die werden ontplooid. Daarom is gekozen voor zogenaamde levensloop-interviews waarbij de levensfasen van die persoon aan bod komen; jeugd en gezin, school en opleiding, loopbaan en humanisme.
In 2012-2014 heeft het HHC in het kader van een publicatie een aantal humanistisch geestelijk raadslieden geïnterviewd over hun leven en werkzaamheden bij de Nederlandse krijgsmacht. Het betreft interviews met raadslieden in ruste en raadslieden in actieve dienst. Ze geven een goed inzicht in het werk van deze mensen, vóór, tijdens en na missies van militairen door de jaren heen. Ook geven ze een inkijk in de problematiek waarmee ze te maken krijgen.
Een aantal interviews is getranscribeerd door medewerkers van het Veteraneninstituut. De rest door medewerkers van het HHC. Hierdoor kan de vorm van de transcriptie afwijken. Het Veteraneninstituut heeft de interviews globaal getranscribeerd op tijd en onderwerp. Het HHC heeft de interviews letterlijk getranscribeerd.
