Het Project mondelinge geschiedenis is een van de eerste projecten die door het ADVN werden aangevat. In de periode 1984-1986 kende het een aanzienlijke uitbouw door het interviewen van een omvangrijk aantal personen die de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme vanuit diverse invalshoeken meemaakten. De wetenschappelijk-gefundeerde aanpak van die interviews werd in grote mate bepaald door de Wergroep Mondelinge Geschiedenis.

In de loop van het project werd bij het bepalen van mogelijke respondenten overgeschakeld naar een meer thematische aanpak. Zo werden interviewreeksen uitgewerkt omtrent de (politieke) reorganisatie van het Vlaams-nationalisme na de Tweede Wereldoorlog (Vlaamse Concentratie, Volksunie, …), omtrent de vrouwenbeweging (o.a. over de Vrouwenbeweging voor Amnestie, i.s.m. de Federatie van Vlaamse Vrouwengroepen), omtrent de groep Nederland Een! (ontstaan, werking, organisatie enz. van de oppositiebeweging Nederland Een! en van gelijkaardige bewegingen tijdens de Tweede Wereldoorlog).

Het ADVN kon zijn bestanden verder uitbreiden met een groot aantal mondelinge bronnen, die origineel of in kopie ter beschikking werden gesteld door personen of verenigingen.

De gevolgde methodologie werd door Bruno De Wever vastgelegd in twee instructieteksten (over het interview en de transcriptie) en in een handleiding voor individuele en collectieve projecten.

REALISATIES
– mondelinge getuigenissen op band geregistreerd en opgenomen in de afdeling audiovisueel archief van het ADVN, voornamelijk omtrent de reorganisatie van het Vlaams-nationalisme na WOII, vrouwen in de Vlaamse beweging en Nederland Eén!

Na de Tweede Wereldoorlog leek het tijdperk van het nationalisme definitief voorbij. De politieke en sociaal-economische evolutie in België zorgden er evenwel voor dat de Vlaamse beweging relatief snel weer een massa-aanhang verwierf. In Het zog daarvan werd Het Vlaams-nationalisme in de jaren ’60 opnieuw een factor van politiek belang. Nevenstaande tekst onderzoekt hoe dat Vlaams-nationalisme erin slaagde de repressie te overleven en zich te reorganiseren.

Tussen 1 april 2007 en 15 december 2009 werden, volgens de methodiek van de ‘mondelinge geschiedenis’ 48 diepte-interviews afgenomen van minderbroeders, ex-confraters, een claris en andere betrokkenen. Naast deze audio-opnames werden 9 interviews gefilmd zodat we over 28 uren professioneel beeldmateriaal beschikken.

Door het verzamelen van deze ‘getuigenissen’ via diepgaande interviews verkregen we een ‘completer’ beeld van de recente geschiedenis van de Minderbroeders. Er werd in het verleden heel wat onderzoek naar de orde in Vlaanderen verricht. Dit heeft ons voornamelijk informatie over ‘feiten’ opgeleverd. Maar hoe de minderbroeders alles persoonlijk ‘ervaarden’ is een aspect dat voorheen niet aan bod kwam.

© P. Longinus de Munter, franciscaan en fotograaf

In functie van de vaste opstelling ‘zij kwamen op blote voeten…’ werden  audio-en beeldfragmenten van de interviews ontsloten. Dergelijke getuigenissen slagen er veel beter in dan traditionele presentaties om een complex  verhaal te communiceren naar een brede doelgroep. We leven nu eenmaal in een omgeving waarin beeld en geluid dominant zijn.

‘Bladeren in een boom’

6 paters en 1 zuster claris werden geïnterviewd voor de camera. Zeer openhartig vertellen ze over hun roeping, hun geloof en ervaringen binnen de orde. Maurice Noben maakte er een boeiende getuigenisfilm van. De film is doorlopend te bekijken in het museum.

De reeks toont hoe de gebeurtenissen van 75 jaar geleden een stempel hebben gedrukt op de volgende generaties. Ze wil ook tonen hoe onze maatschappij sinds de Tweede Wereldoorlog met de herinnering aan de Holocaust omgaat. Interviews met twaalf kinderen van overlevenden van de Holocaust.

Daarnaast zijn er interviews gehouden met zeven experten uit verschillende domeinen, die de systematiek van de nazi-vernietigingspolitiek ontleden.

De Holocaust maakte in België tienduizenden slachtoffers. Voor Joden die het overleefden, zou de oorlog nooit voorbij zijn. Immens was vaak het verlies dat ze een plaats moesten geven. Hun kinderen kregen een loodzware erfenis te verwerken. Ze moesten ook hun weg zoeken in een samenleving die pas met jaren vertraging de volle waarheid over de oorlog onder ogen wilde zien. Het zijn ervaringen waar ze een leven lang over hebben nagedacht.

De afleveringen zijn in België online op canvas.be te bekijken.

De getuigenissen uit de spraakmakende Canvasreeks Kinderen van de Holocaust zijn nu samengebracht in boekvorm. Het boek wordt samengesteld door Piet Boncquet en verschijnt in samenwerking met Canvas. Historicus Geert Clerbout, de eindredacteur van de documentairereeks en de auteur van onder meer Publiek geheim, schrijft het voorwoord. Piet Boncquet (1958) is historicus en archeoloog. Hij was jarenlang journalist bij de kranten Het Nieuwsblad en De Tijd. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapten tienduizenden Belgen in het verzet tegen de nazi’s. Hun kinderen getuigen over die oorlogsperiode. Wat deden hun ouders, waarom gingen ze in het verzet en hoe gevaarlijk was dat?

Veel verzetslieden werden opgepakt door de Duitsers. Die arrestaties staan 75 jaar later bij vele kinderen nog op het netvlies gebrand.

Vanaf het moment van de Duitse inval in mei 1940 begon het verzet tegen de bezetting. Vaak ging het om gewone burgers die, uit overtuiging of uit vaderlandsliefde, actief of passief verzet pleegden tegen Duitse soldaten, de Duitse oorlogsmachine en Belgische collaborateurs. In de loop van de oorlog organiseerde het verzet zich en werd het gewelddadiger, omdat de bezetter zich genadeloos opstelde. De diepe tegenstelling tussen ‘witten’ en ‘zwarten’, tussen verzetslui en collaborateurs, heeft de naoorlogse samenleving getekend. Onder meer daardoor is, zeker in Vlaanderen, het verhaal van de weerstand minder bekend. Onterecht, zoals blijkt uit de pakkende getuigenissen in Kinderen van het verzet.

De afleveringen zijn in België online op canvas.be te bekijken.

Het boek Kinderen van het verzet werd samengesteld door Piet Boncquet en verscheen in samenwerking met Canvas. Piet Boncquet (1958) is historicus en archeoloog. Hij was jarenlang journalist bij de kranten Het Nieuwsblad en De Tijd. Sinds 2013 is hij freelance journalist en redacteur en schreef hij onder meer Lief en leed. Prostitutie tijdens de Eerste Wereldoorlog en Het Laatste Avondmaal naar Leonardo da Vinci. Een wonderlijke geschiedenis.

Twintig getuigen doen hun verhaal: 13 mannen en 7 vrouwen die behoren tot drie generaties. Ze komen uit Italië, Griekenland, Spanje, Marokko en Turkije en vertegenwoordigen daarmee de landen die, tussen de Tweede Wereldoorlog en de migratiestop van 1974, het grootste aantal arbeidsmigranten hebben geleverd aan de Belgische economie.

Zij of hun (groot)ouders kwamen naar België uit economische noodzaak, om aan politieke onderdrukking te ontsnappen, of zelfs gewoon voor het avontuur. Het waren mijnwerkers, fabrieksarbeiders, huispersoneel. Hun kinderen zijn arbeiders, ondernemers, maatschappelijk werkers, een taxichauffeur en een schooldirecteur. De makers hebben gezocht naar zoveel mogelijk variatie… en toch blijken al deze mensen een bijzonder groot aantal ervaringen te delen.

Zesdelige documentairereeks die het verhaal vertelt van de arbeidsmigratie naar België sinds de Tweede Wereldoorlog.

In 1960 werd Congo na een korte politieke strijd onafhankelijk. Het was voor België het einde van meer dan 75 jaar aanwezigheid in het Midden-Afrikaanse land. Voor de zesdelige reeks Kinderen van de kolonie zijn twintig getuigen geinterviewd over die periode.

Voor het eerst laat de Vlaamse televisie daarbij ook de Congolese stem uitgebreid aan het woord, altijd met aandacht voor de relevantie vandaag.

In 1960 werd Congo na een korte politieke strijd onafhankelijk. Het was voor België het einde van meer dan 75 jaar aanwezigheid in het Midden-Afrikaanse land. In de zesdelige reeks Kinderen van de kolonie blikken twintig getuigen terug op die periode en op de manier waarop de koloniale erfenis hun leven in heeft bepaald. Voor het eerst laat de Vlaamse televisie daarbij ook de Congolese stem uitgebreid aan het woord, altijd met aandacht voor de relevantie vandaag.

Mensen die het van nabij hebben meegemaakt vertellen over koloniaal en postkoloniaal Congo. In de zesde aflevering gaan zes Congo-experten dieper in op de postkoloniale beeldvorming en ontrafelen ze waarheid en mythes over Belgisch-Congo.

De afleveringen zijn in België online op canvas.be te bekijken.

Canvas presenteert: Kinderen van de kolonie

Rik Hemmerijckx is dr. in de geschiedenis van de Vrije Universiteit Brussel. Zijn onderzoek betreft vooral het syndicaal verzet, de geschiedenis van het ABVV, het Renardisme en het communisme in België. Hij werkte achtereenvolgens bij het Instituut voor sociale geschiedenis/AMSAB en als coördinator voor de Auschwitzstichting. Sedert 2008 is hij conservator van het Museum Emile Verhaeren.

Zijn interviews betreffen het syndicalisme in oorlogstijd. Ze werden afgenomen tussen 1984 en 1994 en zijn consulteerbaar op aanvraag.

In zijn interviews besteedde Wim Meyers vooral aandacht aan de Vlaamse collaboratie en in het bijzonder het VNV. De opgenomen gesprekken dateren uit de jaren  1972 tot 1988. De laatste interviews betreffen de Vlaamse collaborerende jeugdbewegingen zoals het NSJV.

Rudi Van Doorslaer is historicus van de Universiteit Gent en schreef een doctoraatsthesis getiteld Kinderen van het getto. Joodse revolutionairen in België, 1925-1940, verdedigd in 1990. Van  1977 tot 1980 was hij tijdelijk attaché bij het Centrum; in 1985 werd hij aangeworven als vast onderzoeker. Hij was gedurende twee jaar  hoofd van de Studiecommissie Joodse goederen bij de diensten van de Eerste minister. Van 1996 tot  2005 was hij hoofdredacteur van de Bijdragen tot de eigentijdse geschiedenis. Hij volgde José Gotovitch op als directeur van het Cegesoma tot 2016. Zijn belangrijkste gepubliceerde historische onderzoeksthema’s betreffen de Joodse geschiedenis, migraties, communisme en anti-communisme, de Spaanse burgeroorlog en andere onderwerpen i.v.m. de Tweede Wereldoorlog.

De interviews van Rudi Van Doorslaer betreffen vooral de Belgische Kommunistische Partij. Hij sprak o.a. met verschillende getuigen die gedurende de Tweede Wereldoorlog actief waren in de KPB in verschillende Belgische steden (Antwerpen, Kortrijk, Brussel, Aalst, …), maar ook in het kader van de Spaanse burgeroorlog. Hij wilde vooral de structuur van de partij begrijpen . Er zijn twee periodes te onderscheiden in zijn interviews. Tussen  1976 en 1979 ging het vooral om de KPB. Van 1983 tot 1989 dan komt de KPB nog steeds aan bod, maar vooral in de context van  de Spanjevrijwilligers.

Daarbij kwamen nog enkele interviews van Joodse vluchtelingen om de  kennis van de Joodse geschiedenis te verdiepen.

Luk Kongs was onderzoeker bij het Centrum van 1975 tot zijn overlijden in 1984. Zijn onderzoek betrof vooral het fascisme. Hij begon aan een doctoraatsthesis over het  Verdinaso maar door zijn ziekte en overlijden zou hij zijn werk nooit afmaken. Tussen 1976 en 1983 maakte hij een reeks interviews over het fascisme in Spanje en België.