Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Gelderse plaats Nijkerk een kleine, overwegend christelijke gemeenschap van ongeveer elfduizend inwoners. De bewoners buiten de vesting leefden vooral van de landbouw. In september 1944 werd Nijkerk geconfronteerd met een grote stroom vluchtelingen uit de omgeving van Arnhem, dat in september als gevolg van de geallieerde luchtlandingsoperatie Market Garden vrijwel onbewoonbaar was geworden. Veel burgers vluchtten, al dan niet door de Duitsers gedwongen, naar veiliger plaatsen. In de winter van 1944-1945 werd Nijkerk ook door duizenden mensen uit de grote steden aangedaan die op hongertocht waren. Op de drukste dagen kwamen dagelijks soms rond de 20.000 mensen door Nijkerk.

In het kader van het oral-history project zijn interviews gehouden met inwoners van Nijkerk die getuige zijn geweest van de grote stroom vluchtelingen en mensen die op zoek waren naar voedsel. Aan de hand van de interviews wordt nagegaan hoe de bevolking van de kleine, hechte gemeenschap reageerde op de komst van grote groepen mensen in nood. Omdat de christelijke kerken in het sociale leven van Nijkerk een grote rol speelden, wordt aan hun rol in de vraaggesprekken bijzondere aandacht besteed. Bovendien gaan de geïnterviewden in op de gebeurtenissen die op 1 oktober 1944 in het nabijgelegen Putten plaatsvonden. Die dag 
vond daar, als vergelding voor een aanslag van het verzet, op last van de Duitse bezetter een razzia plaats, waarbij vrijwel de gehele mannelijke beroepsbevolking werd afgevoerd naar Duitse concentratiekampen.

In 2009 hebben getrainde vrijwilligers uitgebreide gesprekken gevoerd met fruitboeren en landarbeiders in het rivierengebied (oral history). Met toestemming van de geïnterviewden zijn de gesprekken op band opgenomen en woordelijk uitgetypt, waarna er een goed leesbaar verhaal is geschreven. Het project is een activiteit van het Steunpunt Hoogstamfruit en Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG). Doel van het project was om nu het nog kan, de geschiedenis van de fruitteelt, met name van de hoogstamboomgaarden vast te leggen. De vrijwilligers zijn begeleid door SLG.

Er zijn 28 gesprekken gevoerd met fruittelers en arbeiders in de fruitteelt. De verhalen gaan over hoe het vroeger, tot ongeveer de jaren zestig, ging in de hoogstamboomgaard. Ze gaan over de plaats van de boomgaard in het boerenbedrijf, over de seizoensarbeid, over het snoeien, enten, spuiten van de bomen en over het plukken van het fruit. De verhalen geven ook een overzicht van alle rassen die destijds gekweekt werden. Het zijn persoonlijke verhalen over de eigen herinneringen en ervaringen. Samen met de foto’s die gemaakt zijn, geven de verhalen een mooi beeld van hoe het leven in de fruitteelt vroeger was.

Veel van de herinneringen behoren tot het verleden. De afgelopen decennia is de situatie in de fruitteelt ingrijpend veranderd. Hoogstambomen zijn vervangen door laagstambomen en struiken. De gebruikte bestrijdingsmiddelen zijn inmiddels verboden en de meeste oude fruitrassen verdwenen. Om de achteruitgang van de resterende hoogstamboomgaarden te stoppen en oude rassen in stand te houden is het Steunpunt Hoogstamfruit opgericht.

Van Hoenderik tot Heerepeer heeft als thema historische fruitteelt in het rivierengebied en bevat verhalen over het dagelijkse leven in en rond boomgaarden. Het boekje bevat 27 verhalen afkomstig uit interviews met boeren en landarbeiders uit acht rivierengebiedgemeenten over de geschiedenis van de hoogstamboomgaarden. Dit heeft verhalen opgeleverd over gele Californische pap, armoede en welvaart in de fruitteelt, melige Notarisappels, hard werken in de vier seizoenen en natuurlijk de kersenpluk. Het project waar dit boekje het eindresultaat van is, is mogelijk gemaakt dankzij de ondersteuning van het Steunpunt Hoogstamfruit en de hierbij aangesloten gemeenten: Geldermalsen, Buren, Druten, Beuningen, West Maas en Waal, Zaltbommel, Culemborg en Maasdriel.

In 2012 hebben getrainde vrijwilligers van de Werkgroep Oral History Gelderland uitgebreide gesprekken gevoerd met bewoners van landgoederen en buitenplaatsen in Gelderland. Met toestemming van de geïnterviewden zijn de gesprekken op band opgenomen en woordelijk uitgetypt, waarna er een goed leesbaar verhaal is geschreven. Het project is geïnitieerd door Stichting Landschapsbeheer (SLG) met de bedoeling om nu het nog kan, het leven van de landgoedbewoners vast te leggen. De vrijwilligers zijn begeleid door SLG en Erfgoed Gelderland.

Er zijn 47 gesprekken gevoerd met eigenaren, pachters, bosbazen en huispersoneel van 30 landgoederen. De verhalen vormen een doorsnede van functies op een landgoed of buitenplaats en beslaan de periode 1920 – 1950. Het zijn persoonlijke verhalen over de eigen herinneringen en over wat de geïnterviewden zich nog herinneren van hun ouders en grootouders. Centraal staat de beleving van het wonen, leven en werken op het landgoed. Samen met de foto’s die gemaakt zijn, geven de verhalen een mooi beeld van hoe het leven op landgoederen vroeger was.

Veel van de herinneringen behoren tot het verleden. De afgelopen decennia is de toestand op de particuliere landgoederen in Gelderland ingrijpend veranderd. Voor het behoud zijn vaak nieuwe initiatieven noodzakelijk gebleken. En ook daar rapporteerden de bewoners over.

Dit archief is geheel openbaar. Deze collectie bevat 47 interviews over het leven op landgoederen in de periode 1930- 1970. Elk interview bestaat uit een geluidsbestand, een transcriptie, een verhaal en foto’s. Vanwege privacy redenen zijn de interviews alleen te beluisteren in de studiezaal van het Gelders Archief. De transcripties van de interviews zijn eveneens uitsluitend in de studiezaal in te zien.

Eigenaren, kamermeisjes, pachters en bosbazen. Ze vertellen openhartig over hun leven op een Gelders landgoed of Gelderse buitenplaats. Hun herinneringen schetsen een rijk beeld van hoe het hier vroeger was. Maar ook van hoe het nu is. In dit boek zijn verhalen opgenomen over Vollenhof, Molecaten, Het Holthuis, Welna, De Dennenhorst, Biljoen, Sint Hubertus, Middachten, Nederhemert, Het Grote Meer, Het Kleine Meer, Keppel, ’t Zelle, ’t Medler, Het Enzerinck, De Heest en Ampsen.

De verhalen zijn verzameld vanuit het idee dat de levende geschiedenis verloren gaat als deze niet wordt vastgelegd. Vrijwilligers van de Werkgroep Oral History Gelderland hebben uitvoerige gesprekken gevoerd. Van de vierenveertig gesprekken zijn er twintig voor dit boek geselecteerd. Elk verhaal gaat gepaard met een korte beschrijving van de landschappelijke en architectonische kenmerken van de buitenplaats of het landgoed. Die combinatie maakt eens temeer duidelijk hoe belangrijk ‘oral history’ is voor het behoud van het huidige en toekomstige Gelderse landschap. De werkgroep Oral History Gelderland is dan ook een initiatief van Stichting Landschapsbeheer Gelderland.