Migratie is van alle tijden. Altijd opnieuw hebben mensen om uiteenlopende redenen hun geboortestreek vaarwel gezegd, een soms erg onzekere toekomst tegemoet. Er is moed voor nodig om alles wat vertrouwd is achter te laten en op onbekende grond een nieuw bestaan op te bouwen. Het project ‘Bestemd voor Gent’ heeft als doel om verhalen, rituelen en tradities van mensen met een migratieachtergrond op te tekenen en te ontsluiten voor een breed publiek. In al die verhalen ligt de focus op het leven in de stad Gent, op de kracht en de moed die nodig zijn voor een nieuw begin in een vreemde omgeving.

‘Bestemd voor Gent’ wil het erfgoed van migranten een plaats geven binnen de groeiende aandacht voor erfgoed in het algemeen en hoopt migranten van verschillende afkomst aan te moedigen om de herinneringen aan hun persoonlijke migratieverhaal op te (laten) tekenen.

De verhalen worden verzameld door ‘spoorzoekers’, vrijwilligers die zelf een migratieverleden hebben. De spoorzoekers krijgen een praktijkgerichte opleiding aangeboden die hen wegwijs maakt in de wereld van de mondelinge geschiedenis. Gewapend met deze kennis gaan zij op zoek naar getuigen om hen te interviewen.

Meer dan vijftig spoorzoekers hebben ondertussen met succes de opleiding gevolgd. De eerste 27 interviews zijn afgeleverd. Spoorzoekers en getuigen samen vertegenwoordigen 32 van de 159 nationaliteiten die Gent rijk is.

‘Bestemd voor Gent ‘ heeft de resultaten van het project op verschillende manieren aan het publiek getoond. De vijf duofoto’s van spoorzoekers en getuigen op Erfgoeddag beten de spits af. In een later stadium volgen een boek, een multimediatoepassing in het STAM, een tentoonstelling en tal van andere vormen van presentatie.

‘Bestemd voor Gent’ is een project van AGORA, een Gents partnerschap tussen het stadsbestuur, verschillende welzijnsorganisaties en landelijke verenigingen van migranten. De Integratiedienst doet de coördinatie. Universiteit Gent, STAM (Stadsmuseum), Amsab-ISG (Instituut voor Sociale Geschiedenis) en FARO (Vlaams Steunpunt Cultureel Erfgoed) staan garant voor de wetenschappelijke input in het project.

_{© Stad Gent – Integratiedienst/project ‘Bestemd voor Gent’}

Brood was het hoofdbestanddeel van de arbeidersmaaltijd, dus een goede keuze om te verkopen in een coöperatie. Ieder die lid was van de coöperatie, kon delen in de winst en elke arbeider kocht zijn brood natuurlijk bij de coöperatieve. In het begin bleef de activiteit bescheiden, maar zodra het brood thuis bezorgd werd en de uitgekeerde winst groter werd, begon de coöperatie te groeien.

De bakkerij die voordelige prijzen samenbracht met goede kwaliteit, werd een groot succes. Het inschrijvingsgeld was 25 centiem en de koper verbond zich ertoe al zijn brood bij de coöperatie af te nemen. Een korting van 6% in de vorm van aankoopbonnen en herinvestering van een deel van de winst deden Vooruit snel groeien tot een complexe organisatie met allerlei soorten activiteiten. Er kwamen volksapotheken en winkels waar kruidenierswaren, kolen, kledingstukken en schoenen verkocht werden. In 1901 was de onderneming uitgegroeid van één bakkerij met 150 leden tot meerdere bakkerijen, twintig bijhuizen en meer dan zevenduizend leden! Op de Garenmarkt (nu het Anseeleplein) werd een oude fabriek gekocht waarin een bakkerij, maar ook een winkel, een koffiehuis en een vergaderzaal werden geopend. Het eerste Vlaamse Volkshuis was geboren.

Deze interviews werden afgenomen in kader van het Interviewproject getiteld “Rood of geen brood”. Een practicum in het vak methodologie van de Nieuwste Tijden partim Mondelinge Geschiedenis in de tweede kandidatuur Geschiedenis (tweede bachelor Geschiedenis), academiejaren 1998-1999 (lesgever: professor dr. Bruno De Wever).

Interviews over ervaringen als arbeider bij Arbed, Acec en Vynckier  De interviews werden afgenomen voor een onderzoek naar de arbeiders- en studentenbeweging van voor en na 1968.

Geïnterviewde groep arbeiders 1950

Arbed: 6

Acec: 10

Vynckier: 3

Geïnterviewde groep arbeiders 1970

Arbed: 7

Acec: 4

Vynckier: 1

De honderdste verjaardag (2013) van het Feestlokaal Vooruit en de dertigste verjaardag van het Kunstencentrum dat er in gehuisvest is, biedt een gelegenheid om het rijke materiële en immateriële erfgoed van het gebouw, de socialistische coöperatieve Vooruit en zijn culturele werking en het Kunstencentrum te ontsluiten voor een breed publiek.

De promotoren en externe partners willen een rijke ‘content’ ontwikkelen door materieel en immaterieel erfgoed op te sporen, te valoriseren en laagdrempelig te presenteren. Daarvoor wordt het documentair erfgoed bewaard door AMSAB-Instituut voor Sociale Geschiedenis en het Kunstencentrum geëxploreerd. Daarnaast worden er drie projecten mondelinge geschiedenis uitgevoerd over de geschiedenis van de laatste halve eeuw van Vooruit.

De ontsluiting gebeurt in de vorm van een website, mobiele ICT toepassingen in het Feestlokaal Vooruit, een tentoonstelling in het STAM en een publieksboek. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de ervaring en know how van de externe partners.
De 100/30ste verjaardag van Vooruit zal zonder twijfel een breed publiek aanspreken en ook veel media-aandacht krijgen. Dit project wil hierop anticiperen met een kwaliteitsvol erfgoedproject waarin UGent-historici, -kunsthistorici, -architecten en -multimedia-ingenieurs een bijdrage leveren. Het past in de goede nabuurschap waarin Vooruit en UGent ‘rug aan rug’ leven en het zal bijdragen tot de uitstraling van de UGent

Achter de iconische gevel van De Vooruit schuilt een rijke geschiedenis. Een verhaal van 100 jaar vallen en opstaan.

de vooruit/geschiedenis

Werking van de coöperatie Vooruit from Geertjan Tillmans on Vimeo.

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van Vooruit tijdens het interbellum (1919
-1939) – Johannes Teerlinck

FOCUS OP DE PODIUMKUNSTEN

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van vooruit

Universiteit Gent, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Afdeling Geschiedenis (Nieuwste Geschiedenis), Academiejaar 2009

In het begin van de twintigste eeuw maakt de amusementssector een ware revolutie mee. Nieuwe technieken, nieuwe muziek- en dansstijlen ontwikkelen zich. Ook gent wordt beïnvloed: er is theater, circus, musichall, cinema, zoo, cabaret, dancing, café, opera… De doelstelling van het project is nagaan waar de respondenten tijdens hun jonge jaren uitgingen en op welke manier ze dit deden. Binnen het onderzoek vallen er 3 lijnen te onderscheiden: de eerste is de topografie van de Gentse dancings, de tweede is een doorsnee uitgangsavond reconstrueren en de derde is het uitspitten van de controle en perceptie op dancings.

Archiefgeschiedenis: De vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent voerde onder leiding van Prof. Dr. B. De Wever een onderzoek uit naar het ontspanningsleven in Gent voor de Tweede Wereldoorlog. Daarvoor werden interviews afgenomen met getuigen geboren rond 1920 en voor de oorlog wonend in de Gentse regio. Het project werd gecoördineerd door Marta Michna die een masterscriptie maakte over het onderwerp.

Het onderwerp “Dancings in Gent, 1919 tot 1939” lijkt op het eerste gezicht nogal algemeen.
De lacune die ik tijdens mijn onderzoek ontdekte, verplichtte me echter om een doorgedreven basisonderzoek te voeren. Wegens de veranderlijkheid in de branche van het uitgaansleven bleek het bovendien geen sinecure om tot een overzicht van het veld te komen. Het amusementsleven is een uiterst gevoelige branche. Niet alleen is ze onderhevig aan modegevoelige tendensen en buitenlandse invloeden, daarnaast wordt ze ook voortdurend bedreigd door nakende faillissementen, brandgevaar en stedelijke of provinciale reglementen.
Het imago is belangrijk. Een etablissement verspreidt via allerlei kanalen een bepaalde boodschap, probeert een doelpubliek aan te trekken en een specifieke sfeer uit te stralen. Deze gevoeligheid moet ons doen beseffen  hoeveel er binnen een tijdsspanne van twintig jaar allemaal kan veranderen. Het interbellum is als periode niet op te vatten als één geheel. De roaring twenties en thirsty thirties wijzen op veranderingen die grote  maatschappelijke gevolgen kennen. Daarom hebben we ons tijdens dit onderzoek op de volgende drie zaken toegespitst. Ten eerste de topografie van de dancings te Gent, want kennis van een locatie is cruciaal. Ten tweede de reconstructie van een doorsnee uitgaansavond. Ten derde de houding ten opzichte van dancings in verschillende maatschappelijke lagen.

Het industriemuseum kent een traditie van mondelinge geschiedenisprojecten en bewaart interviews met mensen uit verschillende grafische deelsectoren: zowel recente interviews (2017-2019) als deze van het project “Indrukken. De Gentse drukkerswereld belicht”(1988-1989).
Deze bronnen bieden een inkijk in de arbeidsomstandigheden, technische innovaties en diverse evoluties in het vakgebied.

Publicatie uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling Indrukken: de Gentse drukkerswereld, belicht in het Museum voor industriële archeologie en textiel te Gent van 17 februari 1989-18 januari 1990.

lib.ugent.be/nl

In september 2007 startte Nakhla vzw in samenwerking met haar partners het socio-culturele project Gentse Gasten. Het betreft het verhaal van de eerste generatie Marokkanen in Gent. Wat oorspronkelijk bedoeld was als een verkennend onderzoek onder een beperkte groep Marokkanen uit de Brugse Poort, groeide al snel uit tot een project met meer ambitie. ‘Gentse Gasten’ wil zich toeleggen op het verzamelen én creëren van bronnen in verband met de Marokkaanse migratie naar Gent in de jaren zestig en zeventig. Einddoel is het schrijven van de geschiedenis van de eerste generatie Marokkanen in Gent. De focus in deze ligt echter niet op de totstandkoming van een wetenschappelijk werk, maar op het informeren van een zo groot mogelijk publiek over dit belangrijke, al te vaak vergeten aspect van de Gentse geschiedenis.

Tevens wil het project de aanzet geven tot een geschreven en gesproken archief rond en voor de Marokkaanse gemeenschap en dit ook openstellen voor een ruim publiek. Dit is ook belangrijk om de banden tussen de verschillende generaties aan te halen en een platform te bieden aan het besef en het belang van erfgoed voor het maatschappelijk bewustzijn.

40 interviews met Marokkaanse migranten van de eerste en tweede generatie, en bijkomend bevoorrechte getuigen.

De documentaire “Mijn tantes uit Gent”, gemaakt door Nakhla en Een Andere Wereld Films.

Trailor van Mijn Tantes uit Gent

Het project Hun werk, hun leven: Getuigen uit de Gentse textiel 1950-2010 was een logisch vervolg in de veertig jaar oude traditie van het museum om in te zetten op het verzamelen van mondelinge bronnen.

Het bronnenmateriaal is uitgebreid: het gaat om 44 audiobestanden, die in totaal meer dan zes uren interview bevatten en om nog eens 12 mini-documentaires.

Het opzetten van dit grootschalig project mondelinge geschiedenis en een ontmoetingsdag voor oud-werknemers en werkgevers van de textielindustrie bleken een waardevolle manier om de collectie te versterken.

De interviews van het project mondelinge geschiedenis worden mee opgenomen in het bestaande collectiebeheerssysteem, met transcripties en identificatiefiches. Bovendien kunnen ze gelinkt worden aan de objecten en documenten, die in het kader van het project door schenking verworven zijn (biografisch en participatief verzamelen).

– eindverslag van het project in de bibliotheekcollectie opgenomen en raadpleegbaar
– audiofragmenten in de hoofdtentoonstelling ‘Over mensen en machines’ van het museum
– informatiebron voor verhalen op de website
– informatie uit de interviews vormde een basis voor de lezing ‘De ziel van textiel’ door Hilde Langeraert
– fragmenten van interviews zijn verwerkt in posts op social media en in artikels in de museumkrant
– fragmenten van interviews worden verwerkt in het project en de podcast ‘Schafttijd’ van het Amsab

OVER MENSEN EN MACHINES

Twaalf mannen en vrouwen, geboren tussen 1660 en 1965, nemen je mee in een universeel verhaal over mensen en machines en hoe die de wereld rondom ons veranderden. Ga op verkenning in vijf levendige ontdekkingsboxen vol historische filmpjes, indrukwekkende machines en verrassende weetjes. Maak er kennis met spinmachine Mule Jenny – in de 18e eeuw door Lieven Bauwens naar het vasteland gesmokkeld – en met de Twijnmolen, de topstukken van het Industriemuseum.

Luister naar de vele persoonlijke verhalen, wandel rondom de selfactor, maak kennis met stoom en stroom, en leg je oor te luisteren bij één van de vele gele luisterpalen.

Het Industriemuseum was in de beginjaren pionier van de mondelinge geschiedenis in Vlaanderen, met in 1978 het grootschalige project Hun werk, hun leven. Getuigenissen van de Gentse textielwereld 1900-1950. Bie De Graeve interviewde tachtig textielarbeiders.
De tentoonstelling die er uit voortvloeide was een overweldigend succes. Een hele gemeenschap kreeg een gezicht. Het zijn verhalen van mensen die vaak tussen de plooien van de geschiedschrijving vallen.

Het grootste deel van de audiobestanden van de interviews zelf bestaan niet meer. Na uitgebreide documentatie werden deze niet meer bewaard (begin jaren 1980 was archivering van audiobestanden nog niet zo gangbaar). Van enkele interviews is er nog videomateriaal beschikbaar en van één interview de audio-opname.