Om een beeld te geven van hoe het leven was in de jaren zeventig toen Green tussen de Matawai woonde, zijn originele foto’s van de Edward C. Green Papers door het hele verhaal heen verspreid, met dank aan het Smithsonian Institute

Green, een antropoloog, verzamelde aantekeningen, foto’s en audio-opnamen die hij maakte tijdens zijn tijd bij de Matawai in het begin van de jaren zeventig, die allemaal onlangs werden geschonken aan de National Anthropological Archives van het Smithsonian. Gesponsord door het Recovering Voices-programma van het Smithsonian Institution, hadden drie Matawai-onderzoekers voor het eerst toegang tot dit waardevolle historische materiaal en mochten ze kopieën terugnemen om te delen met de rest van hun gemeenschap.

Photograph from the Edward C. Green papers

Het project ‘Javanen in de (Nederlandse) Polder’ (kortweg JIP-project) is een lopend project dat van start ging in december 2012. In het project gaat STICHJI in samenwerking met spoorzoekers op zoek naar tastbare sporen van Javaanse Surinamers in Nederland. Aan de hand van persoonlijke foto’s en persoonlijke verhalen wordt het proces van migratie en vestiging van geïnterviewden gedocumenteerd. Automatisch komen bij deze gesprekken het arbeidsleven, het sociaal leven en betrokkenheid bij maatschappelijke initiatieven aan bod. Het verzamelde materiaal vormt samen het materieel- en immaterieel erfgoed van Javaanse Surinamers in Nederland, dat in bewaring wordt gegeven aan lokale archieven waarmee STICHJI samenwerkt.

Het project ging van start in Noord-Brabant en Den Haag en wordt uitgebreid naar andere plaatsen waar veel Javanen wonen. Het materiaal dat door spoorzoekers van het JIP-project werd verzameld is gebruikt voor diverse tentoonstellingen, lezingen en publicaties.

Warung Mini XL Den Haag. Fotograaf: Matte Soemopawiro

De interviews werden afgenomen in het kader van Van den Tempels promotieonderzoek over het Nederlandse ontwikkelingsbeleid voor Suriname sinds 1954.
Vrijwel alle interviews werden in Paramaribo gehouden. De geïnterviewden bekleedden een ambtelijke of politieke positie in Suriname in of vóór 1975 en spreken over het Nederlandse ontwikkelingsbeleid voor Suriname. In november 1975 werd Suriname onafhankelijk.

dr. H. Adhin, mr. C.R. Biswamitre, ir. R. Cambridge (2x), dr. ir. F.E. Essed (5x), ir. F.R. Frijmersum, ir. G. Hindori, E. Karamat Ali, L. Neslo (2x), mr. J. van Petten, ir. R. Shankar, ir. A.G. Smit, drs. R. Somaroo (2x), J. Thijm, dr. ir. H.M. IJvel

Tot aan 1939 werden circa 33.000 Javanen naar Suriname overgebracht. Na hun contractperiode vestigde de meerderheid zich in Suriname. Slechts een minderheid keerde terug naar Indonesië. De meest beschreven terugkeer is de georganiseerde repatriëring in 1954 van circa 1000 personen naar Indonesië. Deze bestond uit Javaanse ex-contractarbeiders en hun in Suriname geboren (klein)kinderen. Tegen beter weten in kwamen zij niet terecht op Java, maar in Tongar, een plaatsje in West-Sumatra. Daar bleven de meesten niet lang. Hun zoektocht naar een beter leven bracht hen naar andere plaatsen in Indonesië: Pekanbaru, Padang, Medan, Jambi, Jakarta, maar ook opnieuw naar Suriname.

Veel minder bekend is de groepsmigratie in 1953 van enkele tientallen Javanen naar het buurland Frans Guyana. Vermoedelijk zijn tot aan het eind van de jaren 60 nog meer personen in groepsverband naar Frans Guyana vertrokken. Tijdens de Surinaamse binnenlandse oorlog weken ook Javanen, vooral vanuit Moengo en Albina, naar Frans Guyana uit. Volgens de Franse bevolkingsgegevens van 2005 wonen momenteel zo’n 1900 Javanen in Frans Guyana.

De meest recente omvangrijke landverhuizing van Javaanse Surinamers vond plaats vóór de onafhankelijkheid van Suriname in 1975, dit keer uit Suriname naar Nederland. In de ban van politieke leiders die van mening waren dat de onafhankelijkheid niet goed zou uitpakken voor de positie van de Javanen, vertrokken circa 22.000 Javanen naar Nederland. Onder hen bevonden zich ook degenen die het eerder hadden geprobeerd in Indonesië en in Frans Guyana.

Deze meervoudige migratie van de Surinaamse Javanen, is het onderwerp van het levensverhalen project Javaanse Migratie en Erfgoedvorming in Suriname, Indonesië en Nederland. Om van de meervoudige migratiebewegingen en de persoonlijke ervaringen van de Javaanse migranten een helder beeld te krijgen, is een oral history-project opgezet rondom migratie en erfgoedvorming onder de Javanen in Suriname, Indonesië en Nederland.

Aan dit project werkten het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) en de Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie (STICHJI) samen.

De interviews zijn te beluisteren op de website van Javanen in Diaspora, de metadata en de samenvattingen van de interviews zijn opgeslagen in EASY.

Narrated (In)justice is een onderzoeksproject (2014-2016) van historica Nicole L. Immler dat in beeld brengt hoe historisch onrecht in toenemende mate door middel van financiële compensatie claims publieke aandacht vraagt. Wereldwijd zijn de laatste jaren compensatiebetalingen voor slachtoffers een belangrijk onderdeel geworden van ‘erkenning’. In Nederland hebben de recente betalingen aan Joods-Nederlandse slachtoffers een rol gespeeld in de claims van slachtoffers van de dekolonisatieoorlog in Indonesië (de zogenaamde Rawagede casus) en zijn ook referentiepunt in de claims van nazaten van voormalige tot slaaf gemaakten uit de voormalige koloniën Suriname en de Nederlands Antillen.

Op basis van drie Nederlandse casussen – met betrekking tot de Holocaust, kolonialisme en slavernij – laat het project zien hoe de ervaring van onrecht in families over de generaties doorverteld wordt, wat de motivatie achter compensatie claims is, en wat de perceptie en de betekenis van zulke maatregelen is. De vraag is of dergelijke compensatie ook voldoet aan de verwachtingen die mensen ervan hebben.

Het onderzoek Narrated (In)Justice is mogelijk gemaakt door een Marie Curie Fellowship in het 7th European Community Framework Program, uitgevoerd binnen het onderzoeksprogramma ‘Understanding the Age of Transitional Justice: Narratives in Historical Perspective’ van het NIOD Instituut voor Oorlog, Holocaust en Genocide Studies.

Immler, dr. N.L. (NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) (2017): Thematische collectie: Narrated injustice. DANS.

https://doi.org/10.17026/dans-ze8-yg84