Xavier Taveirne praat met de eerste generaties mannen die zich in Vlaanderen durfden te outen als homo. Het is een aangrijpende en vaak ook onthutsende reeks met verhalen over liefde, strijd en pijn, en het taboe van het homo zijn in minder tolerante tijden.

In drie afleveringen vertellen oudere homo’s ongecensureerd hun verhaal. Belangrijke verhalen en vaak ook gesprekken waarin ze heikele actuele thema’s niet uit de weg gaan.

Driedelige documentaire “Voor de mannen”

Aflevering 1: 1940-1970
In de eerste aflevering komen de homo’s aan het woord die opgroeiden in het katholieke Vlaanderen van na de oorlog. Seks was voor iedereen taboe, en als er al over homoseksualiteit werd gesproken, dan had men het over ‘jeanetten’. Ook de kerk was heel repressief.

Xavier zoekt Paul Rademaekers op, 98 jaar intussen, die zich nog altijd kwaad maakt als hij aan die tijden terugdenkt: “Ik heb altijd gezegd: homoseksualiteit is geen seksueel probleem, maar een sociaal probleem. Ik ben met moeilijke kaarten aan de start gekomen. Maar zelfs met moeilijke kaarten moet je proberen zoveel mogelijk troeven te maken. Mijn troeven waren dat ik me altijd inzette voor anderen en dan vooral voor homo’s.”

De eerste kentering kwam er pas in 1970, toen Will Ferdy als eerste bekende Vlaming op televisie sprak over zijn “anders zijn”. Het was een shock voor Vlaanderen. Will kreeg veel negatieve reacties, maar zijn moedige getuigenis vormde wel het prille begin van de homo-emancipatie.

Aflevering 2: 1970-1980
De wilde jaren zeventig waren ook voor de homogemeenschap de jaren van seksuele bevrijding en maatschappelijke veranderingen.

Hoewel homo’s – zeker op het platteland – nog vaak een verborgen leven bleven leiden, ontstonden er in de steden bloeiende subculturen met homobars en discotheken waar alles mogelijk was. Een liederlijk leven waar iedereen vandaag met nostalgie aan terugdenkt.

Xavier praat ook met Chille De Man en Guido Totté. Guido kwam met de trotskistische Rooie Vlinder voor het eerst op straat om gelijke rechten voor homo’s en hetero’s af te dwingen. Een vroege voorloper van de Pride, die Chille later voor het eerst organiseerde in Brussel.

Aflevering 3: 1980-1995
Voor de homogemeenschap werden de jaren tachtig overschaduwd door de opkomst van een nieuwe, dodelijke ziekte: aids.

In deze aflevering vertellen homo’s over de ravage die het aidsvirus heeft aangericht. Het duurde jaren voor de eerste medicatie beschikbaar was, en in die tijd raakten veel homo’s besmet. Slechts enkelen van hen zijn nu nog in leven. Eén van hen is Patrick Reyntiens. Xavier praat met hem over die zwarte jaren, waarin alle homo’s opnieuw met de vinger werden gewezen. “Aids was de straf van God voor het bandeloze gedrag van de homo’s”, en aidspatienten waren de nieuwe pestlijders.

Xavier praat ook met Rob Scheers, die actief was bij de eerste preventiecampagnes, maar later toch zelf besmet raakte door risicovol gedrag.

In 1982 zond de toenmalige BRT (nu: VRT) Maurice De Wildes legendarische documentairereeks De Nieuwe Orde uit. Over de collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Hierna volgden nog andere series: over het verzet, de oostfronters, de bestraffing… Voor die documentaires interviewden Maurice De Wilde en zijn medewerkers meer dan driehonderd mensen. Onder hen bekende collaborateurs zoals Jef Vande Wiele, leider van DeVlag, en Rex-leider Léon Degrelle. Mensen uit het verzet, ministers, advocaten en professoren werden eveneens door Maurice De Wilde in zijn kenmerkende stijl geïnterviewd.

Documentaires van Maurice De Wilde
De Nieuwe Orde – 19 afleveringen

De Verdachten – 4 afleveringen

De Tijd der Vergelding – 8 afleveringen

De Oostfronters – 7 afleveringen

De Repressie – 5 afleveringen

De Kollaboratie – 10 afleveringen

De Jeugdkollaboratie – 4 afleveringen

DOCUMENTAIRES

‘De Allerlaatste Getuigen’ is een interviewproject waarin 100 hoogbejaarde Vlamingen voor de camera getuigen over de eerste wereldoorlog.

Hun verhalen vormen samen het grote verhaal van de oorlog in Vlaanderen, in al zijn facetten. De oorlog was ingrijpend, niet alleen voor zij die aan het front vochten en woonden.

Al deze getuigen waren kind tijdens de oorlog. Sommigen moesten hals over kop op de vlucht naar Nederland, Engeland of Frankrijk, anderen leefden onder de terreur van de bezetter. Sommigen leden honger en mistten hun vader die vocht aan het front of als krijgsgevangene naar Duitsland was gevoerd…

Op basis hiervan verscheen het boek “De allerlaatste getuigen van WO1” van Philip Vanoutrive. De verhalen van 43 getuigen doorkruisen 23 themahoofdstukken waarin hun oorlogsherinneringen telkens verweven zijn met historische achtergrondinformatie. Op levendige wijze vertellen ze over hun ervaringen en belevenissen. Weerzinwekkende anekdotes over dood en vernieling maar ook ontroerende of grappige verhalen kunnen ze zich nog levendig voor de geest halen. Voor de ene was het een ‘mooie en leuke’ tijd – er gebeurde eens wat! Voor de andere spatten de kinderdromen als een ontploffende granaat uiteen.

De strijd voor een gelijkwaardige positie en vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in Vlaanderen is al meer dan een eeuw oud. Er zijn grote stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Aan de hand van getuigenissen en archiefbeelden schetst de vierdelige reeks ‘Wij, vrouwen’ de evolutie van de positie van vrouwen in onze samenleving, zowel privé als in het publieke leven.

Hoe hebben foute verwachtingen, opvoeding, glazen plafonds, discriminatie, druk, vooroordelen of andere obstakels het vrouwen de voorbije decennia moeilijk gemaakt om zich optimaal te ontplooien? Bijvoorbeeld op het gebied van opvoeding, onderwijs, huwelijk, gezin, seksualiteit, werk en politiek. Hoe zijn ze daarmee omgegaan? Wat hebben actiegroepen, politica’s en individuele vrouwen kunnen veranderen? En hoe ervaren vrouwen al die obstakels vandaag?

In ‘Wij, vrouwen’ brengen vrouwen van alle leeftijden en standen hun verhaal, samen met politica’s, boegbeelden van de vrouwenbeweging en voormalige ‘Dolle Mina’s’. Hun getuigenissen worden geïllustreerd met straffe archiefbeelden. Het zijn nu eens onthutsende en dan weer grappige verhalen over de opvoeding tot huishoudster, knokken om te mogen studeren, de verovering van de mannenberoepen, seksuele taboes en mannen die het nog altijd beter denken te weten. De vier afleveringen focussen achtereenvolgens op seksualiteit, huwelijk en gezin, beroepsleven en de politiek.

‘Wij, vrouwen’ hanteert daarbij de beproefde formule van Kinderen van…: het hele historische én actuele verhaal wordt verteld door betrokken getuigen die de kijker recht aankijken.

Een verrassende blik achter de schermen van de strijd voor vrouwenrechten. Vaak verbluffend archiefmateriaal dat niet in de laatste plaats het seksisme van onze eigen openbare omroep te kijk zet. En achttien vrouwen die je meeslepen in hun verhaal en je met diep respect achterlaten.

Hieronder een overzicht van de 18 getuigen – of te wel deelnemers aan de documentaire Wij, vrouwen van Canvas – gerangschikt volgens leeftijd.

• Victoire Van Nuffel (1937): wielerkampioene en cafébazin, openlijk lesbienne in een tijd toen dat allesbehalve evident was.
• Nelly Maes (1941): politica die streed tegen het seksisme in de politiek en ijverde voor vrouwenrechten.
• Gerlinda Swillen (1942): lerares Nederlands en onderzoeker VUB, militant voor gelijk loon voor gelijk werk.
• Ida Dequeeker (1943): emancipatieambtenaar VDAB, stond mee aan de basis van de Dolle Mina-beweging in Vlaanderen en werkte mee in het invloedrijke Vrouwen Overleg Komitee.
• Lieve Flour (1944): administratief medewerker in de bouwsector, groeide op in een verstikkend traditioneel milieu en overwon een vernederend huwelijk.
• Josette Franckson (1946): arbeider FN Herstal, betrokken bij de legendarische vrouwenstaking in die fabriek in 1966.
• Margot Roggen (1948): administratief medewerker in de verzekeringssector, moest als kind en later tijdens haar studies en op haar werk vaak knokken tegen mannelijke privileges en zelfs openlijke discriminatie.
• Marie Jeanne Declerq (1950): politiecommissaris, maakte carrière in het mannenbastion van de Gerechtelijke Politie.
• Liliane Versluys (1951): advocaat en beeldend kunstenaar, engageerde zich in het Leuvense vluchthuis en publiceerde het spraakmakende boek Je rechten als vrouw (1987).
• Moniek Darge (1952): componist, was actief bij Dolle Mina en richtte Vrouwen Tegen Verkrachting op.
• Kati Couck (1954): medewerker ABVV, actief bij Dolle Mina, richtte abortuscentrum Kollektief Anticonceptie op, begon met het Vluchthuis Gent en organiseerde cursussen zelfverdediging voor vrouwen.
• Linda Van Crombruggen (1960): ​ voormalig klachtencoördinator VRT, getuigt over seksisme en ongewenste intimiteiten in eigen huis.
• Khadija Zamouri (1967): politica, nam afstand van haar conservatief Marokkaans islamitisch milieu, werd politiek actief bij Open VLD, ging aan de slag op kabinetten en werd Brussels parlementslid.
• Leyla Yüksel (1971): werd met volle steun van haar ouders gynaecologe en had naar eigen zeggen meer last van seksisme bij witte geneesheren dan bij Turkse patriarchen.
• Wendy Van den Heuvel (1978): administratief bediende en auteur, haar moeder werd door haar vader mishandeld. Recent lokten twee mannelijke collega’s haar in de val op een datingsite en deelden haar intieme foto’s. Ze verliet het bedrijf, maar haar ervaring inspireerde haar tot een boek.
• Pinar Akbas (1980): heeft gemengde gevoelens over haar Turkse opvoeding, ging studeren en stapte tijdelijk in de politiek, is momenteel verpleegkundige en publiceerde dit jaar haar autobiografictie Niran en ik.
• Heleen Struyven (1988): werkte als advocate bij gerenommeerde kantoren, maar merkte dat ook daar nog seksisme bestaat. Toch bleef ze er voor gaan… tot ze crashte.
• Romy Schlimbach (1995): werd in haar kindertijd gepest om haar uiterlijk, beleefde een eetstoornis, een opname en een zware depressie, maar vandaag is ze plus size model en influencer: body positivity is het alternatief dat ze propageert voor het verstikkende schoonheidsideaal.

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) nam, naar aanleiding van het project Stynen 2018, vijf interviews af met familieleden, collega’s en opdrachtgevers van Léon Stynen die ons een uniek inzicht geven in het leven en werk van de architect.

Van elk interview vindt u hieronder een korte samenvatting. Indien u het volledige interview wil raadplegen, vul dan het aanvraagformulier in.

• Herman Van der Wee

• Anne Stynen

• Lucien Jacques Baucher

• Paul Meekels

• Constantin Brodzki

Het cultureel erfgoed van vormgeving bestaat niet alleen uit schetsen, maquettes, foto’s of briefwisseling van vormgevers. Er is bij vormgeving ook een sterke wisselwerking tussen expliciete kennis en onbewuste kennis, kennis die misschien wel doorgegeven wordt maar die meestal geen schriftelijke neerslag krijgt. Daarom nam het Vlaams Architectuurinstituut interviews af met ontwerpers, beleidsmensen en ambachtslieden.

Van elk interview van de 7 interviews vindt u op de website een korte samenvatting en beknopte biografische informatie van de geïnterviewde. Indien u het volledige interview wil raadplegen, vul dan het aanvraagformulier in.

• Leonce Dekeijse
• José Vanderlinden
• Luc en Katrien Mestdagh
• Achiel Pauwels
• Moniek Bucquoye
• Lieven Daenens
• Johan Valcke

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) nam, als onderdeel van het project Vijftig jaar wet op de stedenbouw, acht interviews af met kroongetuigen van de stedenbouwkundige ontwikkeling en de omgang met landschap tijdens de voorbije halve eeuw.

Van elk interview van de 8 interviews vindt u op de site van het Vlaams Architectuur instituut een korte samenvatting en beknopte biografische informatie van de geïnterviewde.

• Jef Van den Broeck
• Herman Baeyens
• Bob Cools
• Georges Allaert
• Herman Rosseau
• Louis Albrechts
• Evert Lagrou
• Karel Debaere en Bert Vanbelle

In 2017 startte het museum het veldwerkersproject. Veldwerkers zijn mensen met een vluchtverleden en/of migratie-achtergrond. Tijdens dit project namen ze interviews af van mensen met een vluchtverhaal.

De veldwerkers stonden dicht bij de geïnterviewde. Ze spraken zijn/haar thuistaal en kenden de regio of het thuisland van hun gesprekspartner.

Veldwerker ben je niet zomaar. We organiseerden een intense opleiding in erfgoedmethodieken en interviewtechnieken. Onze veldwerkers – Wendy Abusabal Sanchez, Andres Lübbert, Sanaa El Fekri, Wendy Kegels, Diana Dimbueni, Polina Gerelchuk, Samer Jadallah, Ursula Jaramillo, Wendy Kegels, Samuel Pinillos, Vida Razavi – verzamelden meer dan 30 inspirerende vluchtverhalen. De verhalen maken nu deel uit van de museumcollectie. Ze zijn ook de basis van een aantal kleine en grote producties, tentoonstellingen en activiteiten die we in samenwerking met externe partners organiseren.

redstarline.be/veldwerk

Veldwerkers project in opdracht van Red Star Line Museum (in het kader van Specially Unknown EU project)

speciallyunknown.eu

De 32ste dag’, een film die een van de veldwerkers, Andrés Lübbert, voor het project maakte. Andrés is de zoon van cameraman Jorge Lübbert, die eind jaren zeventig uit Chili vluchtte. Vader Jorge maakte een ‘stomme’ film over deze gebeurtenis waarin hij zijn trauma’s probeerde te verwerken. Zoon Andrés maakte de film opnieuw, in het Antwerpen van vandaag.

Beide films worden naast elkaar afgespeeld in split screen mode, afgewisseld met beelden uit conflictgebieden die Jorge als cameraman maakte, en getuigenissen uit het veldwerkersproject. Op deze manier worden heden en verleden met elkaar verweven tot een resultaat van een multigenerationeel trauma, en een harde en ongemakkelijke reflectie over de emotionele ballast van ‘de vluchteling’. Tegelijkertijd is de film een pamflet over kunst als middel om de trauma’s te boven te komen.

José Gotovitch werd geboren in 1940. Licenciaat geschiedenis van de Université libre de Bruxelles (ULB), waar hij zelf lange tijd hedendaagse geschiedenis doceerde. Zijn doctorale verhandeling uit 1988 betrof de Belgische communisten van 1939 tot 1944.  Gotovitch was sinds 1967 werkzaam bij het Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede wereldoolog, het latere CegeSoma. Hij was er directeur van 1988 tot 2005. Hij was ook lang wetenschappelijk directeur van het Centre des archives communistes de Belgique (CARCOB) .

José Gotovitch bestudeerde voornamelijk het communisme in België maar ook de Kommunistische Internationale  in Moskou. Hij werkte ook over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in een sociale en prosopografische context. De vele  interviews (bijna 400) die hij maakte tussen  1970 en het eind van de jaren ’90 betreffen grotendeels het  communisme in België (KPB), maar ook de verzetsgroepen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de collaboratie (Rex, flamingantisme). Hij interviewde o.a. vele binnen- en buitenlandse politici, ministers en secretarissen-generaal . In het kielzog van die interviews publiceerde hij een groot aantal artikels en werken zoals L’An 1940 ; Du rouge au tricolore ; Du communisme et des communistes en Belgique : approches critiques ; L’Europe des communistes : identités politiques européennes ; La Seconde Guerre mondiale en Belgique : orientation archivistique ; Les occupations allemandes en Belgique, etc.

Lijst met interviews in alfabetische volgorde van respondenten

Jean Dujardin was licentiaat in de diplomatieke wetenschappen van de  Université de Liège. Hij verwierf zijn diploma in 1964 en werd onmiddellijk onderzoeker bij het Nationaal centrum voor de Geschiedenis van de twee Wereldoorlogen en bij zijn oprichting in  1968 van het NSCGWOII. Hij overleed op 49-jarige leeftijd als gevolg van een ziekte.

Het doel van  Jean Dujardin tijdens zijn carrière was om het grote publiek een betere kennis van de Tweede Wereldoorlog bij te brengen o.a. via pedagogische dossiers en tentoonstellingen.

Hij nam 19 interviews af tussen 1970 en 1984, meestal i.v.m. de “clandestiene oorlog” (inlichtingendiensten, pers, radio). Hij interesseerde zich voor de netwerken « Luc », Zéro, BOUCLE en MILL. Hij maakte ook een inventaris van de sluikpers bewaard in België. Zijn onderzoek over het netwerk « Marc » en de functionering van de Veiligheid van de Staat in Londen bleef door  zijn overlijden onafgewerkt.