Een geschiedschrijving van Nederland van 1938 tot en met 1948 aan de hand van interviews met vooral gewone mensen over de crisisjaren, de korte opbloei vanaf 1938, WO II en de dekolonisatie van Indonesië afgewisseld met archiefmateriaal waaronder speelfilm- en geluidsfragmenten.
Vanaf de jaren zeventig was er een kentering gekomen in het perspectief op de Tweede Wereldoorlog. Het was niet goed meer mogelijk zichzelf op de borst te slaan en alleen de beschuldigende vinger uit te steken naar de collaborateur, de nazi of de misdadiger.
Deze wijziging kwam tot uitdrukking in de VPRO-documentaire uit 1974. De nadruk lag op het falen van de autoriteiten en de mentale verwantschap van collaborateurs en ‘gewone’ burgers. Het verhaal is een ‘anti-epos’ van verwarring, eigenbelang, twijfel, reddeloosheid en absurditeit.
De interviews werden gemaakt t.b.v. de VPRO-produktie Vastberaden, maar soepel en met mate. Herinneringen aan Nederland 1938-1948, door H.J.A. Hofland, Hans Keller en Hans Verhagen. Televisie-uitzending vond plaats op 15 oktober 1974 (2 uur 55 min.). Een bewerkte versie werd uitgezonden op 29 juni 1977 en op 27 augustus 1989 herhaald.
De geïnterviewden vertellen hun herinneringen aan de laatste vooroorlogse jaren, de Tweede Wereldoorlog en de eerste naoorlogse periode vanuit de verschillende posities die ze indertijd innamen. Soms gaat het om autoriteiten zoals de politici Burger en Schermerhorn, de historicus Bouman, de communistische verzetsman Gortzak en ook de perschef van rijkscommissaris Seyss-Inquart, Willi Janke. Daarnaast echter komen verscheidene ‘gewone mensen’ aan het woord, op wier geschiedenis in en rond de oorlog de producenten vooral de nadruk wilden leggen. Voorbeelden zijn de Amsterdamse mevrouw de Bruin en haar vriendin, de verzetsman De Graaf, de NSB-er J.B. en de Duitse soldaten die tijdens de bezetting in Nederland gelegerd waren. Rasterhof, Van der Schaaf, Scheps en Slui geven hun visie op de zogeheten affaire Schokking. Mr. F.M.A. Schokking was in oorlogstijd burgemeester van Hazerswoude en speelde een rol in de arrestatie van het joodse gezin Pino. Na de oorlog werd hij burgemeester van Den Haag totdat de affaire werd opgerakeld en hem tot aftreden dwong. Bij Slui hadden de Pino’s tijdens de oorlog enige tijd ondergedoken gezeten.
Het overgrote deel van de interviews is door Hans Verhagen afgenomen. Aan het interview met Willi Janke nam tevens Sytze van der Zee deel. Het interview met Van Walsum – uiteindelijk niet in de documentaire terechtgekomen – werd door Henk Hofland gehouden.
De makers van de documentaire gaven een boek uit waarin (een deel van) de teksten uit de televisiefilm zijn opgenomen: Vastberaden maar soepel en met mate. Herinneringen aan Nederland 1938-1948, Amsterdam: Contact, 1976. Keller en Hofland voorzagen het boek van inleidende artikelen, waarin de algemene uitgangspunten van en praktische voorbereidingen op de produktie zijn geboekstaafd. Het boek is bij SFW aanwezig.
Chris Vos maakte een analyse van de documentaire in zijn artikel ‘Een onverschillige geschiedenis? De betekenis van de VPROdocumentaire Vastberaden, maar soepel en met mate voor de Nederlandse audiovisuele geschiedschrijving’, in: Jaarboek Mediageschiedenis 5, Amsterdam: Stichting Mediageschiedenis/Stichting beheer IISG, 1993, p.227-260. Dat deed hij eveneens in zijn dissertatie Televisie en Bezetting. Een onderzoek naar de documentaire verbeelding van de tweede Wereldoorlog in Nederland, Hilversum: Verloren, 1995, pp. 128-153.
In 1989 werd de documentaire herhaald in het kader van de VPRO-serie TVTOEN. of: Hoe de Nederlandse televisie geschiedenis schrijft. De makers praatten daar over de totstandkoming van de film, hun achterliggende ideeën, de affaire Schokking en over (oud-premier) de Quay die een interview weigerde.
Geïnterviewde(n): Henriëtte de Beaufort, H. Blok, mw. de Bruin en mw. Anchelon, prof. dr. P.J. Bouman, mr. J.A.W. Burger, Henk Gortzak, Willi Janke, J.B. (alleen initialen), Cas de Graaf, dhr. P.J. en mw. Kruger[s], B.J.
Kouw, Gerrit Kouwenaar, J. Osten, L. Rasterhof, S.J. van der Schaaf, prof. ir. W. Schermerhorn, Daan Slui, G.E. van Walsum, Lex van Weren, mr. J.C. de Wit, J.H. Scheps, dhr. Kwiet, 2 (anonieme) Duitse soldaten, 5 ‘grensbewoners’
De serie interviews betreft veelal korte gesprekken (variërend van vier tot 40 minuten) met Indische Nederlanders. Er wordt gesproken over hun komst naar Nederland en hun inpassing in de Nederlandse
samenleving. Het materiaal werd gebruikt voor een NOS radioprogramma, uitgezonden in maart 1971.
Interviewer(s): Dick Verkijk
Aantal geïnterviewde personen: 27
Mw. van Bamiset, dhr. Bochove, dhr. Corsmit, dhr. Doeff, Fermin February, mr. Hakker, dhr. en mw. Heering, ir. van Helsdingen, dhr. en mw. Jans, drs. Kraak, prof. dr. van Lier, mw. Nicola, dhr. Oort, K. Pavilcek, vader en zoon Pietersz, dhr. Pratacik, Coen Pronk, dhr. de Riemer, dhr. Robinson, drs. H. Ruiter, ir. J. Sluyters, prof. dr. J.D. Spekman, dhr. en mw. Tielman, ir. de Vries
Het materiaal kan worden aangevraagd via de online catalogus van UB Leiden. De opnames zijn te beluisteren in de Leeszaal Bijzondere Collecties.
Archief en inventarisnr.: D H 1565. De cassettebandjes zijn overgebracht naar de AV-collectie van het KITLV.
De interviews zijn onderdeel van het werkmateriaal dat is voortgekomen uit het curriculum bij de UvA over de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië onder leiding van Theo Stevens. P. Schuurmans mocht deze interviews gebruiken voor haar doctoraalscriptie Aanpassen aan Holland. De collectie bestaat uit het onderzoeksmateriaal behorende bij Schuurmans’ scriptie.
Naast transcripten van verschillende interviews bevat de collectie ook een schrift met aantekeningen en ingevulde enquêteformulieren.
De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1942 – 1963.
Er wordt voornamelijk over Indonesië en Nederland gesproken. Thema’s zijn o.a. Tweede Wereldoorlog,
Indonesische revolutie, migratie, repatriëring.
Publicaties verbonden aan de collectie: Schuurmans, P. (2002). Aanpassen aan Holland: onderzoek
naar Indische Nederlanders en hun beleving van de repatriëring 1950-1963 [Doctoraalscriptie]. Universiteit
van Amsterdam.
Volg de link.
Klik op:
Inventaris
3. Egodocumenten
3.2 Interviews
45 Uitgewerkte interviews over de ervaringen van burgers die gerepatrieerd zijn vanuit Nederlands-Indië, 1999.
De collectie is slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD.
Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang (SOTO)
NIOD 889, inventarisnummers 45, 48-51, 72
De interviews zijn onderdeel van een onderzoek naar de ervaringen van burgers uit voormalig Nederlands-Indië over de terugkeer en opvang in Nederland in de periode 1946 – 1952.
De Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang (SOTO) is opgericht in de zomer van 1998 op uitnodiging van het kabinet. Het doel was toetsing van de tot dan toe gangbare opvatting dat de opvang van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog kil en bureaucratisch was.
De interviewcollectie bestaat uit 29 interviews. De geïnterviewden zijn geselecteerd op geografische verdeling, verschillende maatschappelijke en etnische achtergronden, leeftijd ten tijde van repatriëring, periode van repatriëring en gender.
Het onderzoek heeft geresulteerd in een tentoonstelling.
Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog, het educatief project Denken aan Holland en
vier publicaties.
De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1900 – 1999, met de nadruk op de periode 1942 – 1960. Er wordt voornamelijk over Indonesië, Java, Sumatra, Sulawesi en Thailand, Nederland en Japan gesproken. Thema’s zijn o.a. verbondenheid met voormalig Nederlands-Indië, familiegeschiedenis, dagelijks leven, Japanse bezetting, Tweede Wereldoorlog, Interneringskamp, bevrijding, Rode Kruis, Rapwi, NICA, evacuatie uit kampen, familiehereniging, opvang, hulporganisaties, repatriëring, migratie, Ataka, opvangadres, opvang in Nederland, medische verzorging, onderwijs, nasleep, verwerking, KJBB, Pelita, WUV, WUBO, terugblik, rol werkgever evacuatie, BPM, KNIL, KPM, maatschappelijke carrière.
Bossenbroek, M. (2001). De meelstreep. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Bert Bakker.
Piersma, H. (Ed.). (2001). Mensenheugenis. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Getuigenissen. Bert Bakker
Kristel, C. (Ed.). (2002a). Binnenskamers. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog: besluitvorming. Bert Bakker.
Kristel, C. (Ed.). (2002b). Polderschouw. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog: regionale verschillen. Bert Bakker.
De collectie is niet als zodanig in het archief terug te vinden.
De collectie is geregistreerd in een oud ontoegankelijk systeem en er heeft nog geen volledige migratie plaatsgevonden. Verzoeken voor gebruik ten behoeve van onderzoek kunnen worden gestuurd naar Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid: zakelijk@beeldengeluid.nl.
Interviews met Indische Nederlanders, Japanners die een rol speelden tijdens de bezetting, officieren en andere militairen (Britse Leger, Brits-Indische leger, Nederlandse leger, KNIL), Indonesische nationalisten en Nederlandse bestuursambtenaren.
De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1940 – 1950. Er wordt voornamelijk over Indonesië en Nederland gesproken. Thema’s zijn o.a. Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, Tweede Wereldoorlog, Japanse bezetting, Coup van Westerling, soevereiniteitsoverdracht, internering, onafhankelijkheid, bestuursvacuüm, gezagsvacuüm, Hatta, Soekarno, Van Mook, Spoor, Westerling, federalisten, nationalisten, diplomatiek overleg.
De interviews zijn gehouden ten behoeve van Bosdriesz’ (16mm) film Ons Indië voor de Indonesiërs. Deze film is in 1984 door de NOS uitgezonden als televisieserie. Het doel van de makers was om de beslissende ontwikkelingen in de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd in beeld te krijgen door de posities en ervaringen van de geïnterviewden vast te leggen. De focus lag op de periode van de Tweede Wereldoorlog en het jaar daarna.
Ons Indië voor de Indonesiërs
de oorlog, de chaos, de vrijheid
Auteur: Jan Bosdriesz, Gerard Soeteman, C. van Heekeren, Nederlandse Omroep Stichting
ISBN: 9789061354017
Jaar: 1985
Vanuit diverse invalshoeken wordt het losmakingsproces van de kolonie Indië beschreven. Een mengeling van ervaringen en meningen, Japanse, Engelse, Javaanse, Nederlandse, deze scheppen een goed beeld van de historische gang van zaken.
Voor het gebruik van de interviews voor onderzoeks- en educatieve doeleinden is het noodzakelijk vooraf toestemming aan te vragen bij het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. De transcripten kunnen worden opgestuurd. De interviews zijn enkel op locatie te
beluisteren.
De hoofdvragen voor de interviews met voormalige Molukse bewoners zijn: Hoe was het dagelijks leven voor de Tweede Wereldoorlog? Hoe heeft u de migratie ervaren? Hoe heeft u uw tijd in woonoord Schattenberg ervaren. Hoe zag het dagelijks leven eruit? Hoe heeft u de verhuizing naar de wijken ervaren? Bij een deel van de interviews zijn egodocumenten en foto’s opgenomen.
De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1930 – heden.
Er wordt voornamelijk over Indonesië en Nederland gesproken. Thema’s zijn o.a. Tweede Wereldoorlog, Indonesische revolutie, migratie, ontvangst in Nederland, dagelijks leven in woonoord Schattenberg, opvoeding, Molukse wijken, onderwijs, eten, geloof, Nederlandse cultuur.
Abuys, G., Martín, J., & Mulder, D. (2011). Molukkers in kamp Westerbork:
het verhaal van woonoord Schattenberg 1951 – 1971. Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Molukkers in kamp Westerbork is een prachtig lees- en kijkboek met ruim 300 foto’s, documenten en tekeningen. Het geeft een fascinerend beeld van een Molukse wereld op de Drentse hei. Tal van oud-bewoners, zowel Molukkers als inwonend personeel, komen aan het woord en vertellen over het dagelijks leven in het kamp. Ook omstanders vertellen over hun contacten met een andere cultuur. Voor de meeste betrokkenen is woonoord Schattenberg een onvergetelijke ervaring geweest, waar ze met een warm gevoel en vaak heimwee aan terugdenken. Op 22 maart 1951 arriveerden de eerste Molukse gezinnen in het voormalige doorgangskamp Westerbork. Deze oud KNIL-militairen en hun families waren in opdracht van de Nederlandse overheid vanuit het voormalige Nederlands-Indië naar Nederland gekomen. De naam kamp Westerbork werd gewijzigd in woonoord Schattenberg. In de loop der jaren zouden er meer dan 3.000 Molukkers komen te wonen. Er kwam een school, een ziekenhuis, een schouwburg, een bioscoop en een badhuis. Gaandeweg ontstonden vele contacten met de Nederlandse bevolking. Zo boden handelaren hun koopwaar aan of openden na de invoering van de zelfzorg een winkel in Schattenberg. Het verblijf in het woonoord zou tijdelijk zijn. Maar de beloofde terugkeer naar hun vaderland bleek een illusie en zo werd de Molukse bewoningsgeschiedenis de langste van het kamp. De laatste Molukse gezinnen vertrokken pas in 1971.
Archiefbeheerder: Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), tevens bij Universitas Gadjah Mada, Indonesië
Taal: Indonesisch
Database/inventaris: Inventarislijst met namen en andere metadata
De collectie is eind jaren negentig opgenomen. Hersri Setiawan, zelf politiek gevangene (tapol) van 1969 tot 1978 in Jakarta en op het eiland Buru, nam de interviews in verschillende landen in Europa en Azië af. Het doel was om individuele levensverhalen te verzamelen van Indonesische politieke emigranten die nog steeds in West-Europa, China, Vietnam en Indonesië wonen of woonden. De interviews gaan in op hun activiteiten als onderdeel van de Indonesische linkse intelligentsia vóór 30 september 1965 en hun levens na 1965 buiten Indonesië. Het project werd begeleid door Henk Schulte Nordholt en Willem van Schendel en gefinancierd door de Ford foundation. Naast de interviews is er ook een groot aantal egodocumenten verzameld waaronder memoires, rapporten en brieven van of over o.a. Institute of People’s Culture (LEKRA), de vakbondsbeweging en de Communistische Partij van Indonesië (PKI).
31 cassettes (1994)
iisg/Record/995066
40 cassettes (1995)
iisg/Record/995041
Interviews met oud-CPN-ers door studenten Rijksuniversiteit Groningen
31 cassettes – 15 interviews:
R. van Bueren-Schalker, Jaap ten Dam, Joop van Esch, J. Knukkel, H.F. Koning, Dick van der Meer, J. van de Meulenhof, B. Kastelijn, K.F. Neyssel, A. van Reemst, L. Schalker, L.J. Schmidt, D. Smook, A. Verreijt, J. van. Wijngaarden
40 cassettes – 20 interviews:
René Dammen, C.J. Drost, Trees Enink, Ebel Glastra, Hans Heres, Daan Lataster, Klaas-Gert Lugtenborg, Fred Luider, Laurens Meerten, R. Meinds, Joop Morriën, Aiko Platje, M. Reining, J.G. Schoemaker, A. Schwertman, Koert Stek, Visser, Jaap Wolff, Thewis Wits, C. IJmkers
Links naar transcripties
Entrevistanan Etnografico y Grabacionnan Musical y Cultural (1967-1975)
– Index Cards
– Lista di hendenan entrevista
Online:
Entrevista cu: Dijkhoff, Casildo Castulio (n. 7 maart 1895)
Entrevista cu: Fuentes geb. Koolman, Nicolasa (n. 1898)
Entrevista cu: Ridderstap, Catharina (Mayeye; n. 31 oktober 1875)
Tur entrevista cu transcripcion: https://coleccion.aw/show/?BNA-DIG-ITOTROMP-TRANSCRIPTIES
Upcoming:
Interview transcription uploads
Interview tape (open tape reel) digitization: pending funding and audiovisual digitization equipment
Op Aruba verzamelden de heren Hubert Lio Booi en Ito Tromp in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw de mondelinge geschiedenis van de Arubaanse bevolking, voornamelijk van de Mestizo (inheemse) Arubaanse bevolking. Hun verzameling wordt bewaard in de Nationale Bibliotheek van Aruba onder de naam Collectie G.F. ‘Ito’ Tromp.
Booi en Tromp hebben veel waardevolle informatie verzameld over de Arubaanse traditionele cultuur.
BHIC (19 interviews)
Zoekprocedure om bij collectie te komen
Klik op de loep rechts in het zoekveld
Klik links op filterknop ‘Toon verfijningen’ (tenzij er ‘Verberg verfijningen’ staat)
Klik onder ARCHIEF op ‘Toon alle ** items’
Bij ‘Archief’ scroll naar beneden en klik op ‘Javanen in de Polder’
Ga terug naar boven en type in het zoekveld ‘interview’
Haags Gemeentearchief (23 interviews)
In zoekveld invullen: 1522-01 Javanen in de (Nederlandse) polder
Doorklikken tot aan de bron mogelijk
Het project ‘Javanen in de (Nederlandse) Polder’ (kortweg JIP-project) is een lopend project dat van start ging in december 2012. In het project gaat STICHJI in samenwerking met spoorzoekers op zoek naar tastbare sporen van Javaanse Surinamers in Nederland. Aan de hand van persoonlijke foto’s en persoonlijke verhalen wordt het proces van migratie en vestiging van geïnterviewden gedocumenteerd. Automatisch komen bij deze gesprekken het arbeidsleven, het sociaal leven en betrokkenheid bij maatschappelijke initiatieven aan bod. Het verzamelde materiaal vormt samen het materieel- en immaterieel erfgoed van Javaanse Surinamers in Nederland, dat in bewaring wordt gegeven aan lokale archieven waarmee STICHJI samenwerkt.
Het project ging van start in Noord-Brabant en Den Haag en wordt uitgebreid naar andere plaatsen waar veel Javanen wonen. Het materiaal dat door spoorzoekers van het JIP-project werd verzameld is gebruikt voor diverse tentoonstellingen, lezingen en publicaties.
Warung Mini XL Den Haag. Fotograaf: Matte Soemopawiro
