Gesprekken met omroeppioniers over hun rol in de geschiedenis van de Nederlandse radio en tv. Omdat de programmamakers inmiddels fors op leeftijd zijn, is dit een laatste kans voor Het Omroepmuseum (de voorloper van Het Instituut voor Beeld en Geluid) om hun verhalen vast te leggen voor het nageslacht. Zo ontstaat tussen 1978 en 1993 een bijzondere vorm van “oral history” met betrekking tot de eerste jaren van de omroep.

In het archief van Beeld en Geluid zijn de interviews beschikbaar, Beeld en Geluid. Een overzicht met beschrijvingen van de inhoud van de interviews uit de catalogus is hier te lezen.

Interviews door Harrie Vossen, Jan van Herpen, Gerard van Beek, P.M. Bakker, Stef Lokin, Heinz Joosten, Cor van Driel, L. van der Linden, Arend Woudsma, Marnix Koolhaas.

Overzicht van geïnterviewden 

Herman Teerhöfer is er in geslaagd een groot aantal overlevenden te interviewen, uitgaande van hun levensverhaal, over hun persoonlijke ervaring en beleving van de gebeurtenissen en omstandigheden van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog.

De indringende verhalen zijn vastgelegd bij de mensen thuis, in beeld en geluid. Alle geïnterviewden geven in het interview ook een boodschap voor toekomstige generaties.

Centrale vragen in de interviews zijn:

• Hoe hebben zij kunnen overleven en waar hebben zij kracht uit geput?
• Waar hebben zij mentale steun uit geput? Wat was hun houvast?
• Hoe hebben zij ondanks vele verlieservaringen en trauma’s zin gegeven aan hun leven na de oorlog?
• Hoe hebben zij antisemitisme voorafgaand aan en na afloop van de Tweede Wereldoorlog ervaren?
• Welke boodschap hebben zij voor de toekomstige generaties in verband met verdraagzaamheid en tolerantie?

Van de getuigenissen en verhalen gaat de waarschuwing uit “Nooit meer oorlog” en zij roepen tegelijkertijd op om de vrijheid, die we nu genieten, te koesteren en te vieren.

Breed inzetbare interviews
In de loop der jaren is een grote verzameling interviews vervaardigd. De onderwerpen beslaan een breed palet van aspecten van de Tweede Wereldoorlog, door de diverse achtergrond en omgeving waarin de geïnterviewden verkeerden.

Smolinski Foundation wil een grote verzameling interviews ontsluiten op een manier die geschikt is om te gebruiken tijdens lessen op scholen en presentaties voor culturele en maatschappelijke organisaties. Daarnaast wordt gewerkt aan digitaal, interactief lesmateriaal. Ook kunnen interviewfragmenten worden gebruikt in museale presentaties.

Overzicht van de beschikbare interviews

• 84 levensverhalen van Auschwitz-overlevenden:
  • 20 geïnterviewden zijn vanuit Kamp Vught gedeporteerd naar Auschwitz
  • 28 geïnterviewden zijn vanuit Kamp Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz
  • 36 geïnterviewden zijn vanuit andere kampen en getto’s buiten Nederland gedeporteerd naar Auschwitz
• 25 levensverhalen van joodse mensen die in de onderduik tijdens de Tweede Wereldoorlog wisten te overleven
• 11 levensverhalen van mensen die in de Tweede Wereldoorlog deelgenomen hebben aan het joods verzet
• 8 levensverhalen van overlevenden van Westerbork en Bergen-Belsen
• 3 levensverhalen van overlevenden van alleen Westerbork
• 1 levensverhaal van een overlevende van o.a. Kamp Amersfoort
• 10 levensverhalen van overlevenden van Jappenkampen in voormalig Nederlands-Indië
• 2 levensverhalen van mensen die in de Tweede Wereldoorlog kind waren van NSB-ouders
• 8 levensverhalen van verzetsmensen en oud-politiek gevangenen van Kamp Vught
• 20 levensverhalen van mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd en die bijvoorbeeld getuige waren van een bombardement (Nijmegen, Tilburg of Rotterdam), of de hongerwinter hebben meegemaakt, of zich bij de bevrijding hebben aangesloten bij de geallieerden, of andere getuigenissen van de Tweede Wereldoorlog in Nederland
• 10 levensverhalen van mensen die getuige zijn geweest van de Jodenvervolging in bijvoorbeeld Amsterdam, Leiden en Tilburg, mensen die in de Tweede Wereldoorlog getuige zijn geweest van gevangenen die in Kamp Amersfoort of kamp Vught te werk gesteld werden buiten het kamp. Deze mensen woonden ten tijde van de oorlog in de directe omgeving van Kamp Amersfoort of van Kamp Vught.
• 10 levensverhalen van mensen die Anne Frank voor en/of tijdens de oorlog in Amsterdam en/of in Westerbork, Auschwitz-Birkenau en/of Bergen-Belsen meegemaakt hebben. Zij waren klasgenoot of hartsvriendin van Anne Frank in Amsterdam, of zij waren medegevangene in Westerbork, Auschwitz-Birkenau en/of Bergen-Belsen.

Ter gelegenheid van het vijftigjarig verblijf van Molukkers in Nederland in 2001 heeft toenmalig minister van Grote-Stedenbeleid en Integratie, Roger van Boxtel opdracht gegeven voor een onderzoek naar Molukkers in Nederland, de studie In Nederland gebleven. 173 interviews zijn afgenomen met Molukkers in Nederland. Daarnaast zijn er in twee deelprojecten nog 17 interviews afgenomen, namelijk in een deelonderzoek naar de organisatie Interkerkelijk Contact Comité Ambon-Nederland (ICCAN) in 2004 en in een onderzoek naar het woonoord Genapium en de Molukse wijk in Gennep in 2004 – 2005.

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1930 – 2006.
Er wordt voornamelijk over Nederland en Indonesië, de Molukken en Nieuw-Guinea gesproken.
Thema’s zijn o.a. kerken, kerkelijke organisaties, zelfzorg, Bouwburo Molukse kerkgebouwen, GIM, vechtpartijen, huisvesting, wijken, RMS-ideaal, kumpulans, repatriëring, politieke organisaties, politiek, RMS-besprekingen, RMS-strijd, eenheidsstaat, deelstatenpolitiek, studenten, KNVB, voetbal, BP, ICCAN, stichtingen, organisaties, Commissie Köbben, Tjandu, Muhabbat, zending, contractpensions, Islam, identiteit, godsdienst, religie, opvoeding, rituelen, moskeeën, burgeroorlog, wijkleven, CAZ, zelfzorg, minderheden, overheidsbeleid, woningen, IWM, arbeid, minderheden nota, commissie Verwey-Jonker, woonoorden, opleidingen, opvoeding, Actie Wassenaar, KPK, wandelmarsen, cultuurverschillen, huwelijken, gemengd, gijzelingen, wapens, welzijn, hulpverlening, racisme, radicalisering, marechaussee, krijgsgevangenschap, KNIL, Politionele Acties, overtocht, RMS-herdenkingen, RST, KST, coup Westerling, vliegtuigen, opleiding, soldatenleven, opheffing KNIL, SPMT, familieleven, politieke organisaties, geweld, ontruimingen, politieoptreden, samenzweringen, bezettingen, burgemeesters, vrouwenorganisaties, Korans, levensbeschouwingsonderwijs, integratie, repatriëring, oriëntatiereizen, Joint Committee, reisorganisaties, RMS-organisaties, Missie Militair, FAA, Joint Committee, pensioenen, Indo-Europeanen, ICCAN, stichtingen, CAZ, Faciliteitenwet, Molukkersnota, Stichting Door de Eeuwen Trouw (DDET).

Studie – ter gelegenheid van het vijftigjarig verblijf in Nederland in 2001 – naar de geschiedenis van de 12.500 Molukkers, voornamelijk militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger en hun gezinnen, die in 1951 in Nederland aankwamen.

De stichting Levende Herinneringen/Menghayati Kenangan heeft in het kader van Het Gebaar (Ministerie van VWS, 2000) levensverhalen vastgelegd. Het doel dat daarmee het koloniale deel van de geschiedenis niet vergeten zou worden. De levensverhalen van de geïnterviewden zijn grotendeels op chronologische wijze vastgelegd.

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1930 – 2007.
Er wordt voornamelijk over Nederland en Indonesië gesproken. Thema’s zijn o.a. Japanse bezetting, ‘bersiap’, Indonesische revolutie, repatriëringsgolf 1962, ervaringen in Nederland, verzet.

Na de coup van 30 september 1965 werden vele Indonesiërs vermoord en duizenden werden opgesloten op verdenking van communistische en linkse sympathieën. Na terugkeer in de Indonesische maatschappij kregen ze te maken met stigmatisering.
Het project Taporal ging in de jaren 1990 van start. Na jaren van onderdrukking en stilte begonnen voormalig politiek gevangenen hun herinneringen aan de periode na de coup van 30 september 1965, hun gevangenschap en de jaren na hun vrijlating op te schrijven. Andere konden of wilden hun verhaal niet opschrijven. Hen werd gevraagd hun ervaringen vast te leggen in een interview. Het doel van het project was om zoveel mogelijk levensverhalen van ex-politieke gevangenen vast te leggen om er zo voor te zorgen dat dit deel van de geschiedenis niet (bewust) vergeten zou worden. Het project heeft gedeeltelijke financiering ontvangen van het IISG in 1993.

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1945 – 2000. Er wordt voornamelijk over Indonesië gesproken. Thema’s zijn o.a. interneringskampen, concentratiekampen, politieke gevangenen, dwangarbeiderskampen, coup van 30 september 1965, stigmatisering, Suharto regime.

Indonesische soldaat voor de executie van zogenaamde communistische verdachten. [Bron: insideindonesia.com]

Ik kom terug!

Met het project IK KOM TERUG worden de herinneringen van evacués en de impact van het oorlogsverleden verzameld, vastgelegd en gedeeld. De herinneringen zijn op een andere manier invoelbaar gemaakt in een expositie en podcast, en worden daarmee doorgegeven aan de huidige en volgende generatie.

Vluchten

Ongeveer 150.000 inwoners uit Arnhem en omstreken moesten tijdens of na de Slag om Arnhem evacueren (1944-1945). Sommigen konden elders in Nederland terecht bij familie, maar duizenden anderen werden ondergebracht bij wildvreemden of vonden onderdak in openbare gebouwen. Mensen trokken vaak van het ene naar het andere adres met dezelfde zorgen: zou er genoeg voedsel en brandstof zijn? Zou de bezetter de mannen komen oppakken voor tewerkstelling? Wanneer konden ze weer naar huis? Zou er nog wel iets zijn om naar terug te keren? Het duurde nog tot september 1945 voordat de meesten konden terugkeren naar wat over was van hun huizen. Veel tijd om stil te staan bij wat mensen hadden meegemaakt was er niet. Op de puinhopen bouwden zij hun leven weer op.

Alle verhalen bij het Airborne Museum

Afgelopen maanden zijn honderdtien evacués en of hun families geïnterviewd over de impact van de Slag om Arnhem, vluchten en weer terug komen. Al deze herinneringen verschijnen op de website van het Airborne Museum.

 Luister mee hoe nieuwe generaties de herinneringen adopteren

Twintig van de herinneringen zijn opgenomen in een podcastserie met Linda Geerdink. Samen met dichter Jesse Laport en illustratoren van Funny Farm vertaalden tieners de verhalen van de evacués naar het heden. Beleef hun ontmoeting en voel wat oorlog met je doet.

>>Vanaf 12 april zijn wekelijks vier afleveringen te beluisteren via je favoriete podcast kanalen.

De trein staat symbool voor de verhalen over oorlog die de wereld rondgaan. Van vroeger, maar ook van nu. Het verdriet dat mensen met zich meedragen. Dat is de betekenis achter de trein die ik op de rand van het bord heb getekend.” 

-Tren Nieuwhart-

Interviews met oud-leden van de Arbeiders Jeugd Centrale met als rode draad hun persoonlijke ervaringen, en de eventuele rol van de AJC hierin, tijdens de Tweede Wereldoorlog. De interviews zijn de basis voor het boek door Geertje Marianne Naarden (Amsterdam, 1979)., 112 audiocassettes waarvan (vooralsnog) 24 gedigitaliseerd. Op de cassettes staan hoofdzakelijk interviews met voormalig leden van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC), met nadruk op hun ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de eventuele rol die de AJC daarin speelde. De interviews zijn de basis voor het boek Onze jeugd behoort de morgen…: de geschiedenis van de AJC in oorlogstijd door Geertje Marianne Naarden (Amsterdam, 1989). Alle interviews zijn afgenomen door Geertje Marianne Naarden, voor een deel vergezeld van mede-interviewer Ad van Moock. Naast de interviews bevatten enkele cassettes een radio-uitzending, een werkbespreking, een AJC-reünie, een lezing met discussie na afloop en enkele groepsbijeenkomsten 1 interview is gedaan door Rie Spanjer voor haar boek De AJC dat waren wij . Dit interview is tevens gebruikt door Naarden als bron voor haar boek Onze jeugd behoort de morgen…: de geschiedenis van de AJC in oorlogstijd .

Mondelinge geschiedenis met scholen rond 8 thema’s

Econonomisch verhaal van Wase bedrijven en beroepssectoren aangevuld met persoonlijke verhalen.

8 thema’s:

• Boelwerf Temse
• Scheepswerf Chantier Naval Rupelmonde (CNR)
• Dienstpersoneel
• Landbouw
• De Kruibeekse polders
• Steenbakkerij Scheerders van Kerckhove (SVK)
• Tapijtfabriek Meert
• Werken aan de dokken

Rond het midden van de vorige eeuw kende het Waasland een grote economische bloei, in bedrijfssectoren als de textielnijverheid, metaalconstructie en scheepsbouw. Grote en kleine bedrijven boden werkgelegenheid aan duizenden mensen. In het laatste kwart van de 20ste eeuw echter stopten tal van deze bedrijven noodgedwongen hun activiteiten, met alle gevolgen van dien.

50 jaar werk in het Waasland is een mondelinge geschiedenisproject. De Erfgoedcel Waasland vulde de geschiedenis van de Wase bedrijven en beroepssectoren aan met de persoonlijke verhalen van mensen die hier in de tweede helft van de 20ste eeuw werkten. Die getuigenissen schetsen een kleurrijk beeld van wat “werk” betekende in de periode 1945-1995.

De resultaten werden gebundeld op een DVD met video- en audiofragmenten en bijhorende documenten.

Gerlinda Swillen is licentiaat Germaanse talen en geaggregeerde voor het hoger secundair onderwijs (1964). In 2016 verdedigde ze aan de VUB een doctorsthesis over de oorlogskinderen.  Van 2009 tot 2013 was ze woordvoerder van het internationaal netwerk  BOW i.n. (Born Of War  international network).

Mondelinge getuigenissen vormen een van de belangrijkste bronnen voor het onderzoek van Gerlinda Swillen over de oorlogskinderen. Sinds 2008 heeft ze  tientallen getuigen geïnterviewd.  De gedigitaliseerde interviews werden neergelegd bij het CegeSoma. De kinderen geboren uit een relatie van Belgische moeders met Duitse vaders werden in het Frans, Nederlands of Duits geïnterviewd. Dit geluidsarchief werd aangevuld met vele foto’s. Een groot aantal getuigen wil  anoniem blijven en de opnames zijn dus nog niet vrij raadpleegbaar. Een specifieke toelating wordt verstrekt door de onderzoekster.  

De interviews m.b.t. de watersnoodramp van 1953 werden gehouden in het kader van een oral-historyproject door verscheidene groepen studenten van het Documentatiecentrum Nieuwste Geschiedenis (DNG) van de UvA, in de jaren 1990-92. Vele van de geïnterviewden waren directe slachtoffers van de ramp, anderen hadden er een relatie mee als hulpverleners, bestuurders etcetera. 
Het gehele project stond onder leiding van dr. Selma Leydesdorff. Deze verwerkte de interviews in haar boek
Het water en de herinnering. De Zeeuwse watersnoodramp 1953-1993 (met een fotoreportage van Ed van Wijk), Amsterdam: Meulenhoff, 1993.