Het interview is gehouden naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van de Nederlandse Vegetariërsbond. Deze bond werd op 30 september 1894 opgericht. De organisatie behartigt de belangen van vegetariérs in Nederland. De geïnterviewden zijn vegetariërs uit Oosterbeek die in een gezamenlijk gesprek vertellen over hun achtergronden, de motieven om vegetariër te worden, hun activiteiten in diverse verenigingen hieromtrent en tot slot wat het betekent om vegetariër te zijn.

De volgende personen werden geïnterviewd:

• E.J. Berkhout
• J.E. Berkhout-Van Diemen
• J. Dissen-Lang

Interviewer: Paul Denekamp

De gesprekken zijn gehouden ten behoeve van Philo Bregsteins film Otto Klemperer’s journey through his times (1973, 95 min). Bregstein maakte deze film over de (van oorsprong) Duitse dirigent en componist Otto Klemperer (1885-1973) in opdracht voor R.M. Productions. Bregstein besteedde in deze interviews niet enkel aandacht aan het leven van Klemperer maar eveneens het bredere muziekklimaat in Duitsland van de 20ste eeuw. Hier is aandacht voor de invloed van Mahler, Bruckner, Schönberg en Strawinsky. De interviews zijn daardoor van nut voor de bredere muziekgeschiedenis.

In het begin van de 20ste eeuw trokken Klemperers bijzondere, moderne opera-ensceneringen de aandacht. Klemperer stamde uit een Joodse familie en verliet daardoor in 1933 Duitsland voor de Verenigde Staten. Na de Tweede Wereldoorlog vestigde hij zich in Zürich. Het commentaar bij de film wordt voor een groot deel door de dirigent zelf gesproken, samengesteld uit de interviews. Ook zijn dochter Lotte komt hierin aan het woord. De productie is later, op 19 mei, uitgezonden op de Duitse televisie (ARD) onder de titel Otto Klemperers lange Reise, waarvan bij Beeld & Geluid een open-netregistratie aanwezig is.

De volgende personen werden geïnterviewd:

• Otto Klemperer (1885-1973)
• Lotte Klemperer (1923-2003)
• Katia Mann (1883-1980), de vrouw van Thomas Mann. Na de Tweede Wereldoorlog woonde zij evenals Klemperer in Zürich. Thomas Mann was een groot schrijver en publieke intellectueel.

Bregstein maakte in 1971 tevens een aparte film over de repetities voorafgaande aan het laatste concert dat Klemperer dirigeerde in september 1971. Dit verscheen onder de titel Otto Klemperer in rehearsal and concert (54 min).

Philo Bregstein interviewde Corinna van Schendel (1909-1985), dochter van de schrijver Arthur van Schendel (1874-1946). Deze grote Nederlandse auteur is onder andere bekend van het boek Een zwerver verliefd. De interviews zijn gehouden ten behoeve van een televisieportret van het leven en werk van haar vader, onder de titel Dromen van leven, uitgezonden in de NCRV-serie ‘Open Boek’ op 22 augustus 1977. Bregstein en Corinna van Schendel trokken langs plaatsen waar Van Schendel woonde en schreef: Batavia, Florence, Sestri Levante en Amsterdam.

Deze interviews zijn door Hedda van Gennep in 1976 en begin 1977 gemaakt t.b.v. de 9-delige VARA-televisieserie (op 16mm-film) Voorwaarts en niet vergeten, uitgezonden tussen 11 januari en 5 mei 1977. De serie behandelt de geschiedenis van de socialistische beweging in Nederland van 1850-1918, waarbij in het laatste deel de lijn wordt doorgetrokken tot 1976. Zij duurt in totaal 5 uur en 45 min. De start van de serie werd in de VARAGids (8 januari 1977) begeleid door een artikel over de achtergrond van het project, waarvoor onder meer wordt gesproken met de wetenschappelijk adviseur van het project Johan Frieswijk.

De personen met wie de interviews zijn gehouden variëren van allerlei ‘naamloze’ strijders van de socialistische arbeidersbeweging uit het hele land – waaronder enkele van de arbeiders uit Friesland die al voor de film over Imke Klaver werden geïnterviewd, zoals het echtpaar Brandsma en Douwe de Wit – tot kinderen van socialistische voormannen van het eerste uur zoals Schaper, Vliegen, Troelstra en Domela Nieuwenhuis.

Er wordt onder meer gesproken over: de Spoorwegstaking van 1903; de Zeeliedenstaking van 1911; het Aardappeloproer van 1917; de revolutiepoging van Troelstra in 1918; de Algemene Diamantbewerkers Bond (ANDB) en Henri Polak; het vrouwenkiesrecht; Wibaut en de sociale woningbouw; de SDAP; de vakbeweging, waaronder het NVV en het NAS maar ook de katholieke en christelijke organisaties; de CPH en David Wijnkoop; de SociaalDemocratische Bond (SDB); de Maastrichtse aardewerkfabrikant Regout; de invloed van de kerk; meer algemeen de levensomstandigheden van arbeiders in de onderhavige periode.

57 geïnterviewden: 

• C. Assink
• dhr. Bildstra
• Mw. W. Boonstra
• P. Bos
• L. Bot (2x)
• mw. T. Bovens-Corsius (2x)
• dhr. en mw. Brandsma
• J. Brinkhuis
• P. Buys
• mw. Bijlsma
• A. Caris
• Cesar Domela (Nieuwenhuis)
• ir. A. van Emmenes
• Dhr. en mw. Faber
• D. Groenendijk
• mw. Halma
• J. Hippe (2x)
• Harm van Houten
• Y. Joustra
• D. Kiburg
• mw. Y. Kootstra van der Veen
• K. Meijnders
• Dirk Mozes
• Ies Mug
• mw. B. van den Muyzenberg
• dr. Polak
• dhr. Prakke
• J. Pront
• dhr. en mw. Rietstra
• mw. J. Roetman
• Jan de Ronde
• B. Sajet
• dhr. van Sandbergen
• mw. G. Sanders-Mantel
• prof. Schaper
• R. Schuur
• J. Seedelaar
• mw. Sieverts-Vliegen (2x)
• dhr. Spicht
• mw. StapelMiddelbeek
• M. Steenman
• mw. D. van Swieten
• mw. Terpstra
• W. van Tilburg
• Jelle Troelstra
• M. Vaartjes (2x)
• J. Veldhuisen
• J. Velema
• W. Vellinga (2x)
• A. Verhoeff
• mw. J. Vos-Duchateau
• mw. H. de Vries
• Douwe de Wit
• dhr. Zwerver

De interviews zijn gemaakt t.b.v. de film Imke Klaver, herinneringen van een friese landarbeider (16mm, 35′, Hedda van Gennep en
Henk de By, 1975), uitgezonden door de VARA-televisie op 13 april 1975. In de VARA-gids van die week geeft een artikel contextinformatie over de film en de erin voorkomende personen; tevens is hierin de neerslag te vinden van (nog) een gesprek met
Roorda: ‘Gerrit Roorda, vertel jij eens wie Imke Klaver was’, door Marinus Schroevers.

Het project is gestart tegen de achtergrond van de ‘ontdekking’ van het dagboek van Imke Klaver door de historicus Ger Harmsen, die
tevens het commentaar spreekt in de film. Het dagboek is in druk verschenen: Imke Klaver, Herinneringen van een Friese
landarbeider. Enkele opgetekende zaken uit het jongste verleden tot 1925 (ingeleid door Ger Harmsen en met aantekeningen van
Johan Frieswijk), Nijmegen: SUN, 1974.

In de interviews wordt gesproken over de persoon van Imke Klaver, over de veelal erbarmelijke leef- en werkomstandigheden op het Friese platteland aan het einde van de 19de en in de eerste decennia van de 20ste eeuw en over de (vrij-)socialistische beweging in die periode. Zoals ook het dagboek van Klaver eindigen de gesprekken bij de werkverschaffingsstaking van 1925. Otje en Jelle Klaver zijn respectievelijk echtgenote en zoon van de hoofdpersoon. Met Hiltje de Vries-Hogerhuis wordt uitsluitend gesproken over de beruchte ‘Hogerhuis-zaak’, waarbij de gebroeders Wiebren, Marten en Keimpe Hogerhuis in 1895 wegens inbraak met geweldpleging werden gearresteerd en veroordeeld, naar verluidt ten onrechte. Als aanhangers van Domela Nieuwenhuis zouden zij tijdens het proces kansloos zijn geweest. Mw. de Vries was een nicht (oomzegger) van de broers.

Geinterviewden:

• Dhr. en mw. Brandsma
• Jelle Klaver
• Otje Klaver-Haanstra
• dhr. van der Laan
• Gerrit Roorda
• dhr. Schoppe
• dhr. Veenstra
• Hiltje de Vries-Hogerhuis
• Douwe de Wit

In 1971 kreeg Ger Harmsen in Friesland een dik schoolschrift onder ogen, dat de levensherinneringen en overpeinzingen bleek te bevatten van Imke Klaver. Deze was in 1967 op 87-jarige leeftijd overleden. In 1971 zijn deze herinneringen voor het eerst in boekvorm, tweetalig: Fries en Nederlands, uitgegeven door SUN. Destijds veel gelezen en geprezen. De edities uit de jaren zeventig zijn alweer jaren uitverkocht. Omdat er nog altijd veel vraag naar was, verscheen er een herdruk, voorzien van een nieuw nawoord door Johan Frieswijk.

19 oktober 1954 – Interviewer dr. J.G.W.F. Bik, voorzitter van de Oudheidkundige Kring Die Goude, had beslag weten te leggen op een zogenaamde wire-recorder, een toentertijd zeer moderne uitvinding en vroege voorloper van de geavanceerde bandrecorder. Het apparaat was in staat ‘het gesproken woord op een soort dikke staaldraad vast te leggen, waarna het geluid later kon worden afgespeeld. ‘De wire-recorder werd bij De Goudse Verzekeringsmaatschappij van Geert Bouwmeester gebruikt voor het dicteren van brieven. Maar dr. Bik kon het toestel een avondje lenen, waardoor de drie hoogbejaarde Gouwenaars hun hoogstpersoonlijke jeugdherinneringen ‘live’ in de microfoon konden inspreken. Deze gesprekken werden later op papier uitgetypt’. En zo is nog steeds te lezen wat de heren S.H. van der Kraats, B.H. van der Werve en D.L. Dijkxhoom in gesprek met Bik aan het publiek en de wire-recorder toevertrouwden. B.H. van der Werve, geboren aan de West haven, was met zijn 91 jaar de oudste geïnterviewde. Hij was van professie deurwaarder geweest en gedurende dertig jaar ook commissaris van de Werkinrichting tot Wering der Bedelarij. S.H. (Sybrand) van der Kraats, vader van de latere hoofdredacteur van de Goudsche Courant, Siep van der Kraats, was custos (bewaarder) van de librije. Over Dijkxhoorn (87 jaar) wordt verder niets vermeld.

De honderdste verjaardag (2013) van het Feestlokaal Vooruit en de dertigste verjaardag van het Kunstencentrum dat er in gehuisvest is, biedt een gelegenheid om het rijke materiële en immateriële erfgoed van het gebouw, de socialistische coöperatieve Vooruit en zijn culturele werking en het Kunstencentrum te ontsluiten voor een breed publiek.

De promotoren en externe partners willen een rijke ‘content’ ontwikkelen door materieel en immaterieel erfgoed op te sporen, te valoriseren en laagdrempelig te presenteren. Daarvoor wordt het documentair erfgoed bewaard door AMSAB-Instituut voor Sociale Geschiedenis en het Kunstencentrum geëxploreerd. Daarnaast worden er drie projecten mondelinge geschiedenis uitgevoerd over de geschiedenis van de laatste halve eeuw van Vooruit.

De ontsluiting gebeurt in de vorm van een website, mobiele ICT toepassingen in het Feestlokaal Vooruit, een tentoonstelling in het STAM en een publieksboek. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de ervaring en know how van de externe partners.
De 100/30ste verjaardag van Vooruit zal zonder twijfel een breed publiek aanspreken en ook veel media-aandacht krijgen. Dit project wil hierop anticiperen met een kwaliteitsvol erfgoedproject waarin UGent-historici, -kunsthistorici, -architecten en -multimedia-ingenieurs een bijdrage leveren. Het past in de goede nabuurschap waarin Vooruit en UGent ‘rug aan rug’ leven en het zal bijdragen tot de uitstraling van de UGent

Achter de iconische gevel van De Vooruit schuilt een rijke geschiedenis. Een verhaal van 100 jaar vallen en opstaan.

de vooruit/geschiedenis

Werking van de coöperatie Vooruit from Geertjan Tillmans on Vimeo.

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van Vooruit tijdens het interbellum (1919
-1939) – Johannes Teerlinck

FOCUS OP DE PODIUMKUNSTEN

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van vooruit

Universiteit Gent, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Afdeling Geschiedenis (Nieuwste Geschiedenis), Academiejaar 2009

Interviews afgenomen in het kader van het project ‘Over de bloemetjes en de bijtjes’, seksuele voorlichting in en rond het socialistisch milieu.

Artikel van Wis Geysen gepubliceerd in Begeerte heeft ons aangeraakt.

Over bloemetjes en bijtjes : seksuele voorlichting in en rond het socialistisch milieu

pg. 281-309

Het internationale culturele erfgoedproject Een wereld van diamant: Diamond Workers in The Netherlands, Belgium and France, 1895-2000 zal het verspreide erfgoed van de internationale diamantbewerkers in de twintigste eeuw en daarna verzamelen, beschrijven en verspreiden. Er zal een consortium worden opgericht met partners uit Nederland, België en Frankrijk. Het project zal proefstrategieën bestuderen en testen om de gedigitaliseerde documenten, beelden en getuigenissen van de wereld van de diamantbewerkers digitaal samen te brengen, te verbeteren en te verspreiden.

Publicatie naar aanleiding van het project “A world of diamond: diamond workers in Belgium, the Netherlands and France, 1895-2000”

48 p.
ISBN: 9789464330045

Hoewel vakantiekolonies tot in de jaren tachtig een wijdverspreid fenomeen waren, is er nog weinig onderzoek naar gebeurd. De eerste vakantiekolonies ontstonden vanuit de Schoolstrijd. Naast dit politieke doel was hun belangrijkste taak de gezondheid van de arbeiderskinderen te verbeteren. Na de Eerste Wereldoorlog begonnen alle Belgische zuilorganisaties vakantiekolonies in te richten.

De vakantiekolonies verschilden niet alleen in politieke achtergrond. In tegenstelling tot de katholieke bijvoorbeeld, waren de socialistische vakantiekolonies meisjes en jongens gemengd. Op het einde van de jaren 1960 beleefden de vakantiekolonies hun hoogdagen. De nadruk lag nu niet meer zozeer op de gezondheid maar op een zinvolle vrijetijdsbesteding. Samen met de professionalisering van het koloniepersoneel, verschoof het cliënteel van de vakantiehomes van verzwakte arbeiderskinderen naar kinderen uit de middenklasse.

Onderzoek naar dit fenomeen is dus heel complex. Kolonies werden zowel ingericht door de overheid, de mutualiteiten, werkgevers, organisaties en particulieren en zijn bijgevolg divers in verschillende aspecten. Niet iedere organisator heeft bronnen nagelaten. Klassieke bronnen ontbreken dikwijls en indien ze aanwezig zijn, geven ze ons niet meteen een beeld van het verblijf in de kolonie.

Het registreren van mondelinge getuigenissen is hier aangewezen enerzijds om het tekort aan bronnen aan te vullen en anderzijds om te weten te komen hoe koloniegangertjes deze vakanties hebben ervaren. Specifiek voor dit onderzoek, is er nog een reden om mondelinge geschiedenis als methode te gebruiken. In tegenstelling tot ander bronnenmateriaal over de kolonies, is het iconografisch materiaal wel overvloedig bewaard gebleven. Meestal in de vorm van postkaartjes. Deze tonen ons hoe de inrichters hun kolonie naar buiten wilden tonen. Ook de filmpjes waarover we beschikken zijn propaganda voor de kolonies en hun organisatoren. Deze beelden moeten dus met andere bronnen en getuigenissen aangevuld worden. Omwille van de diversiteit aan vakantiekolonies en door de verschillende aspecten van de Vakantie, zijn er drie grote lijnen in ons onderzoek: – Wie ging er naar de vakantiekolonie? – Hoe werd de vakantiekolonie ervaren? – Hoe keken buitenstaanders naar de vakantiekolonies?

In dit boek schetst auteur Martine Vermandere de rijke geschiedenis van het fenomeen vakantiekolonies, van de opvang van arbeiderskinderen door liefdadigheidsinstellingen op het einde van de 19e eeuw tot de professionalisering van de kolonies door de ziekenfondsen na de Tweede Wereldoorlog. Aan de hand van uniek fotomateriaal en getuigenissen van mooie en minder mooie herinneringen, voert dit boek je mee door de geschiedenis van de vakantiekolonies in al haar aspecten.