19 oktober 1954 – Interviewer dr. J.G.W.F. Bik, voorzitter van de Oudheidkundige Kring Die Goude, had beslag weten te leggen op een zogenaamde wire-recorder, een toentertijd zeer moderne uitvinding en vroege voorloper van de geavanceerde bandrecorder. Het apparaat was in staat ‘het gesproken woord op een soort dikke staaldraad vast te leggen, waarna het geluid later kon worden afgespeeld. ‘De wire-recorder werd bij De Goudse Verzekeringsmaatschappij van Geert Bouwmeester gebruikt voor het dicteren van brieven. Maar dr. Bik kon het toestel een avondje lenen, waardoor de drie hoogbejaarde Gouwenaars hun hoogstpersoonlijke jeugdherinneringen ‘live’ in de microfoon konden inspreken. Deze gesprekken werden later op papier uitgetypt’. En zo is nog steeds te lezen wat de heren S.H. van der Kraats, B.H. van der Werve en D.L. Dijkxhoom in gesprek met Bik aan het publiek en de wire-recorder toevertrouwden. B.H. van der Werve, geboren aan de West haven, was met zijn 91 jaar de oudste geïnterviewde. Hij was van professie deurwaarder geweest en gedurende dertig jaar ook commissaris van de Werkinrichting tot Wering der Bedelarij. S.H. (Sybrand) van der Kraats, vader van de latere hoofdredacteur van de Goudsche Courant, Siep van der Kraats, was custos (bewaarder) van de librije. Over Dijkxhoorn (87 jaar) wordt verder niets vermeld.

De honderdste verjaardag (2013) van het Feestlokaal Vooruit en de dertigste verjaardag van het Kunstencentrum dat er in gehuisvest is, biedt een gelegenheid om het rijke materiële en immateriële erfgoed van het gebouw, de socialistische coöperatieve Vooruit en zijn culturele werking en het Kunstencentrum te ontsluiten voor een breed publiek.

De promotoren en externe partners willen een rijke ‘content’ ontwikkelen door materieel en immaterieel erfgoed op te sporen, te valoriseren en laagdrempelig te presenteren. Daarvoor wordt het documentair erfgoed bewaard door AMSAB-Instituut voor Sociale Geschiedenis en het Kunstencentrum geëxploreerd. Daarnaast worden er drie projecten mondelinge geschiedenis uitgevoerd over de geschiedenis van de laatste halve eeuw van Vooruit.

De ontsluiting gebeurt in de vorm van een website, mobiele ICT toepassingen in het Feestlokaal Vooruit, een tentoonstelling in het STAM en een publieksboek. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de ervaring en know how van de externe partners.
De 100/30ste verjaardag van Vooruit zal zonder twijfel een breed publiek aanspreken en ook veel media-aandacht krijgen. Dit project wil hierop anticiperen met een kwaliteitsvol erfgoedproject waarin UGent-historici, -kunsthistorici, -architecten en -multimedia-ingenieurs een bijdrage leveren. Het past in de goede nabuurschap waarin Vooruit en UGent ‘rug aan rug’ leven en het zal bijdragen tot de uitstraling van de UGent

Achter de iconische gevel van De Vooruit schuilt een rijke geschiedenis. Een verhaal van 100 jaar vallen en opstaan.

de vooruit/geschiedenis

Werking van de coöperatie Vooruit from Geertjan Tillmans on Vimeo.

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van Vooruit tijdens het interbellum (1919
-1939) – Johannes Teerlinck

FOCUS OP DE PODIUMKUNSTEN

Rode cultuurbeleving in het feestlokaal van vooruit

Universiteit Gent, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Afdeling Geschiedenis (Nieuwste Geschiedenis), Academiejaar 2009

Interviews afgenomen in het kader van het project ‘Over de bloemetjes en de bijtjes’, seksuele voorlichting in en rond het socialistisch milieu.

Artikel van Wis Geysen gepubliceerd in Begeerte heeft ons aangeraakt.

Over bloemetjes en bijtjes : seksuele voorlichting in en rond het socialistisch milieu

pg. 281-309

Het internationale culturele erfgoedproject Een wereld van diamant: Diamond Workers in The Netherlands, Belgium and France, 1895-2000 zal het verspreide erfgoed van de internationale diamantbewerkers in de twintigste eeuw en daarna verzamelen, beschrijven en verspreiden. Er zal een consortium worden opgericht met partners uit Nederland, België en Frankrijk. Het project zal proefstrategieën bestuderen en testen om de gedigitaliseerde documenten, beelden en getuigenissen van de wereld van de diamantbewerkers digitaal samen te brengen, te verbeteren en te verspreiden.

Publicatie naar aanleiding van het project “A world of diamond: diamond workers in Belgium, the Netherlands and France, 1895-2000”

48 p.
ISBN: 9789464330045

Hoewel vakantiekolonies tot in de jaren tachtig een wijdverspreid fenomeen waren, is er nog weinig onderzoek naar gebeurd. De eerste vakantiekolonies ontstonden vanuit de Schoolstrijd. Naast dit politieke doel was hun belangrijkste taak de gezondheid van de arbeiderskinderen te verbeteren. Na de Eerste Wereldoorlog begonnen alle Belgische zuilorganisaties vakantiekolonies in te richten.

De vakantiekolonies verschilden niet alleen in politieke achtergrond. In tegenstelling tot de katholieke bijvoorbeeld, waren de socialistische vakantiekolonies meisjes en jongens gemengd. Op het einde van de jaren 1960 beleefden de vakantiekolonies hun hoogdagen. De nadruk lag nu niet meer zozeer op de gezondheid maar op een zinvolle vrijetijdsbesteding. Samen met de professionalisering van het koloniepersoneel, verschoof het cliënteel van de vakantiehomes van verzwakte arbeiderskinderen naar kinderen uit de middenklasse.

Onderzoek naar dit fenomeen is dus heel complex. Kolonies werden zowel ingericht door de overheid, de mutualiteiten, werkgevers, organisaties en particulieren en zijn bijgevolg divers in verschillende aspecten. Niet iedere organisator heeft bronnen nagelaten. Klassieke bronnen ontbreken dikwijls en indien ze aanwezig zijn, geven ze ons niet meteen een beeld van het verblijf in de kolonie.

Het registreren van mondelinge getuigenissen is hier aangewezen enerzijds om het tekort aan bronnen aan te vullen en anderzijds om te weten te komen hoe koloniegangertjes deze vakanties hebben ervaren. Specifiek voor dit onderzoek, is er nog een reden om mondelinge geschiedenis als methode te gebruiken. In tegenstelling tot ander bronnenmateriaal over de kolonies, is het iconografisch materiaal wel overvloedig bewaard gebleven. Meestal in de vorm van postkaartjes. Deze tonen ons hoe de inrichters hun kolonie naar buiten wilden tonen. Ook de filmpjes waarover we beschikken zijn propaganda voor de kolonies en hun organisatoren. Deze beelden moeten dus met andere bronnen en getuigenissen aangevuld worden. Omwille van de diversiteit aan vakantiekolonies en door de verschillende aspecten van de Vakantie, zijn er drie grote lijnen in ons onderzoek: – Wie ging er naar de vakantiekolonie? – Hoe werd de vakantiekolonie ervaren? – Hoe keken buitenstaanders naar de vakantiekolonies?

In dit boek schetst auteur Martine Vermandere de rijke geschiedenis van het fenomeen vakantiekolonies, van de opvang van arbeiderskinderen door liefdadigheidsinstellingen op het einde van de 19e eeuw tot de professionalisering van de kolonies door de ziekenfondsen na de Tweede Wereldoorlog. Aan de hand van uniek fotomateriaal en getuigenissen van mooie en minder mooie herinneringen, voert dit boek je mee door de geschiedenis van de vakantiekolonies in al haar aspecten.

Het Industriemuseum was in de beginjaren pionier van de mondelinge geschiedenis in Vlaanderen, met in 1978 het grootschalige project Hun werk, hun leven. Getuigenissen van de Gentse textielwereld 1900-1950. Bie De Graeve interviewde tachtig textielarbeiders.
De tentoonstelling die er uit voortvloeide was een overweldigend succes. Een hele gemeenschap kreeg een gezicht. Het zijn verhalen van mensen die vaak tussen de plooien van de geschiedschrijving vallen.

Het grootste deel van de audiobestanden van de interviews zelf bestaan niet meer. Na uitgebreide documentatie werden deze niet meer bewaard (begin jaren 1980 was archivering van audiobestanden nog niet zo gangbaar). Van enkele interviews is er nog videomateriaal beschikbaar en van één interview de audio-opname.

De interviews werden gehouden t.b.v. Bloemgartens promotie-onderzoek naar Henri Polak (1868-1943), politicus en een van de meest prominente leiders van de Nederlandse arbeidersbeweging. Zowel in de biografie als in de gesprekken ligt de nadruk op Polaks publieke functies. De geïnterviewden spreken vanuit de verschillende relaties die zij met Polak hadden.
Na als diamantbewerker onder invloed te zijn gekomen van het socialisme via de Engelse Fabian Society en de Nederlandse socialist Frank van der Goes, trad Polak in 1890 toe tot de Sociaal-Democratische Bond (SDB) van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. In 1894 richt te hij samen met onder meer Pieter Jelles Troelstra de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) op, waarvoor hij in 1902 het eerste socialistische gemeenteraadslid van Amsterdam zou worden. Eveneens in 1894 stichtte hij de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond (ANDB), waarvan hij 45 jaar lang de voorzitter was. In 1906 nam hij het initiatief tot de oprichting van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV).
Daarnaast zette hij zich in voor de ‘culturele verheffing van de arbeidersklasse’ en ontplooide vele activiteiten op het terrein van de journalistiek. In 1913 werd hij lid van de Eerste Kamer.
Vanaf de jaren twintig concentreerde hij zich meer en meer op de positie van de Amsterdamse diamantbewerkers, de groep die hem het meest na stond en die in die periode in economisch
slechte omstandigheden geraakte. Na de inval van de Duitsers in 1940 werd hij gevangen genomen en in ’42 onverwacht vrijgelaten. Hij stierf in 1943 aan een longontsteking.

Portret van Henri Polak, krijttekening Albert Hahn, 1913

De geïnterviewden (waarvan enkelen in Jeruzalem) zijn familieleden, oud-leerlingen, oud-studenten, collega’s en andere relaties van de historicus en schrijver. Zij spreken over zijn jeugd, achtergrond en familiebanden; studietijd; leraarschap aan het Vossius Gymnasium en het Joods Lyceum te Amsterdam; zijn huwelijk met Dé Appel; de oorlogsjaren, waaronder de zelfmoordpoging in mei 1940, de deportatie van Dé en de onderduik; zijn joodse identiteit; tweede huwelijk met Bep Hartog; politieke opvattingen; de benoemingskwestie rond zijn aanstelling als hoogleraar Nieuwste Geschiedenis aan de in 1947 opgerichte Politiek Sociale Faculteit aan de Universiteit van Amsterdam; zijn publikaties, waaronder zijn bekende, tweedelige Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom, 1940-1945, ‘s Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1965.