Barbara Henkes (1955); historica en journaliste; actief in de Groningse vrouwenbeweging en de CPN 1979-1982; promoveerde in 1995 op Heimat in Holland. Duitse dienstmeisjes 1920-1950; publiceert op het gebied van vrouwenstudies, oral history en de geschiedenis van de 20e eeuw; verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Deze interviews met Nederlandse dienstmeisjes vormden de basis voor het boek Kaatje ben je boven?

Javastraat Den Haag, ca. 1900

Tot diep in de twintigste eeuw zijn ontelbaar veel jonge, ongehuwde vrouwen werkzaam geweest als dienstbode: als morgenmeisje, kamer- of keukenmeisje, dagmeisje of boerenmeid. Waarom gingen ze in betrekking? Hoe kwamen ze aan een dienstje? Wat moesten ze doen? En werden ze daarop voorbereid? Wat maakte een dienstje tot een goede of minder goede betrekking? Hoe handhaafden dienstmeisjes zich in het spanningsveld tussen sociale afstand en persoonlijke betrokkenheid binnen het werkgeefstersgezin? In de literatuur komen we de Kaatjes, Dina’s en Betsies regelmatig tegen, maar in de geschiedschrijving is aan het dienstbodenbestaan nog nauwelijks aandacht besteed. Barbara Henkes en Hanneke Oosterhof leggen deze kant van de veelal ‘verborgen’ machtsverhoudingen binnen de privésfeer open en laten zien hoe maatschappelijke ontwikkelingen hierop inwerkten. Ze doen die aan de hand van archiefmateriaal, vakbonds- en vrouwenbladen, maar ook en vooral aan de hand van gesprekken met tientallen vrouwen die terugkijken op hun dienstbodenbestaan.

Het Nederlands Volksbuurtmuseum heeft een collectie van 250 interviews.

Een kleine selectie uit de interviews is te zien op hun website

Proefschrift Universiteit van Amsterdam van historica/journaliste Barbara Henkes, waarin de geschiedenis van Duitse dienstmeisjes in Nederland wordt beschreven. Vanaf het begin van de jaren twintig werden Duitse meisjes geworven om in Nederlandse huishoudens te gaan werken. Op basis van interviews is onderzocht hoe het was om als Duitse vrouw in Nederland te werken in tijden van groeiende werkloosheid en opkomend nationaal-socialisme. Ook wordt aandacht besteed aan de verschillen tussen de positie van Duitse en Nederlandse dienstmeisjes, aan de betekenis van Duitse confessionele meisjesverenigingen en de positie van die vrouwen die – vaak door een huwelijk met een Nederlander – in Nederland bleven wonen.

Documentaire VPRO / NOVA: Duitse dienstmeisjes (NTR, 1995):

ntr-1995-nova-duitse-dienstmeisjes