De strijd voor een gelijkwaardige positie en vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in Vlaanderen is al meer dan een eeuw oud. Er zijn grote stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Aan de hand van getuigenissen en archiefbeelden schetst de vierdelige reeks ‘Wij, vrouwen’ de evolutie van de positie van vrouwen in onze samenleving, zowel privé als in het publieke leven.

Hoe hebben foute verwachtingen, opvoeding, glazen plafonds, discriminatie, druk, vooroordelen of andere obstakels het vrouwen de voorbije decennia moeilijk gemaakt om zich optimaal te ontplooien? Bijvoorbeeld op het gebied van opvoeding, onderwijs, huwelijk, gezin, seksualiteit, werk en politiek. Hoe zijn ze daarmee omgegaan? Wat hebben actiegroepen, politica’s en individuele vrouwen kunnen veranderen? En hoe ervaren vrouwen al die obstakels vandaag?

In ‘Wij, vrouwen’ brengen vrouwen van alle leeftijden en standen hun verhaal, samen met politica’s, boegbeelden van de vrouwenbeweging en voormalige ‘Dolle Mina’s’. Hun getuigenissen worden geïllustreerd met straffe archiefbeelden. Het zijn nu eens onthutsende en dan weer grappige verhalen over de opvoeding tot huishoudster, knokken om te mogen studeren, de verovering van de mannenberoepen, seksuele taboes en mannen die het nog altijd beter denken te weten. De vier afleveringen focussen achtereenvolgens op seksualiteit, huwelijk en gezin, beroepsleven en de politiek.

‘Wij, vrouwen’ hanteert daarbij de beproefde formule van Kinderen van…: het hele historische én actuele verhaal wordt verteld door betrokken getuigen die de kijker recht aankijken.

Een verrassende blik achter de schermen van de strijd voor vrouwenrechten. Vaak verbluffend archiefmateriaal dat niet in de laatste plaats het seksisme van onze eigen openbare omroep te kijk zet. En achttien vrouwen die je meeslepen in hun verhaal en je met diep respect achterlaten.

Hieronder een overzicht van de 18 getuigen – of te wel deelnemers aan de documentaire Wij, vrouwen van Canvas – gerangschikt volgens leeftijd.

• Victoire Van Nuffel (1937): wielerkampioene en cafébazin, openlijk lesbienne in een tijd toen dat allesbehalve evident was.
• Nelly Maes (1941): politica die streed tegen het seksisme in de politiek en ijverde voor vrouwenrechten.
• Gerlinda Swillen (1942): lerares Nederlands en onderzoeker VUB, militant voor gelijk loon voor gelijk werk.
• Ida Dequeeker (1943): emancipatieambtenaar VDAB, stond mee aan de basis van de Dolle Mina-beweging in Vlaanderen en werkte mee in het invloedrijke Vrouwen Overleg Komitee.
• Lieve Flour (1944): administratief medewerker in de bouwsector, groeide op in een verstikkend traditioneel milieu en overwon een vernederend huwelijk.
• Josette Franckson (1946): arbeider FN Herstal, betrokken bij de legendarische vrouwenstaking in die fabriek in 1966.
• Margot Roggen (1948): administratief medewerker in de verzekeringssector, moest als kind en later tijdens haar studies en op haar werk vaak knokken tegen mannelijke privileges en zelfs openlijke discriminatie.
• Marie Jeanne Declerq (1950): politiecommissaris, maakte carrière in het mannenbastion van de Gerechtelijke Politie.
• Liliane Versluys (1951): advocaat en beeldend kunstenaar, engageerde zich in het Leuvense vluchthuis en publiceerde het spraakmakende boek Je rechten als vrouw (1987).
• Moniek Darge (1952): componist, was actief bij Dolle Mina en richtte Vrouwen Tegen Verkrachting op.
• Kati Couck (1954): medewerker ABVV, actief bij Dolle Mina, richtte abortuscentrum Kollektief Anticonceptie op, begon met het Vluchthuis Gent en organiseerde cursussen zelfverdediging voor vrouwen.
• Linda Van Crombruggen (1960): ​ voormalig klachtencoördinator VRT, getuigt over seksisme en ongewenste intimiteiten in eigen huis.
• Khadija Zamouri (1967): politica, nam afstand van haar conservatief Marokkaans islamitisch milieu, werd politiek actief bij Open VLD, ging aan de slag op kabinetten en werd Brussels parlementslid.
• Leyla Yüksel (1971): werd met volle steun van haar ouders gynaecologe en had naar eigen zeggen meer last van seksisme bij witte geneesheren dan bij Turkse patriarchen.
• Wendy Van den Heuvel (1978): administratief bediende en auteur, haar moeder werd door haar vader mishandeld. Recent lokten twee mannelijke collega’s haar in de val op een datingsite en deelden haar intieme foto’s. Ze verliet het bedrijf, maar haar ervaring inspireerde haar tot een boek.
• Pinar Akbas (1980): heeft gemengde gevoelens over haar Turkse opvoeding, ging studeren en stapte tijdelijk in de politiek, is momenteel verpleegkundige en publiceerde dit jaar haar autobiografictie Niran en ik.
• Heleen Struyven (1988): werkte als advocate bij gerenommeerde kantoren, maar merkte dat ook daar nog seksisme bestaat. Toch bleef ze er voor gaan… tot ze crashte.
• Romy Schlimbach (1995): werd in haar kindertijd gepest om haar uiterlijk, beleefde een eetstoornis, een opname en een zware depressie, maar vandaag is ze plus size model en influencer: body positivity is het alternatief dat ze propageert voor het verstikkende schoonheidsideaal.

Indië in je Ziel zijn de persoonlijke verhalen van hen die het vanaf de Japanse bezetting meemaakten, en zij die hiervan de gevolgen kennen als echtgenoot, kind, kleinkind en ja, zelfs achterkleinkind. Welke invloed heeft de oorlog en Indië op hun leven? Van toen tot nu. Hoe voelt dit? En wat doe je ermee?

Aanleiding voor het documentaire project Indië in je Ziel was de te verwachten grote aandacht voor de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog in verband met de onderzoeksresultaten van het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945 – 1950 van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies.

Stichting Oorlogsverhalen wilde een project starten waarin het geweld uit die tijd een plek krijgt in persoonlijke
getuigenissen. Hoofdvragen zijn: Welke invloed heeft de oorlog en Indië op uw leven? Hoe voelt dit? En wat doet u ermee?

Stichting Oorlogsverhalen verzameld nog steeds verhalen die onder dezelfde projectnaam worden opgenomen.

Thema’s zijn o.a. Tweede Wereldoorlog, Japanse bezetting, Indonesische revolutie, herbezetting, interneringskampen, krijgsgevangenen, migratie, trauma.

Pia Media heeft in 2022 (in de eindfase van het project) vijf tv-uitzendingen geproduceerd voor Omroep MAX Indië in je Ziel waarin (een deel van) deze interviews gebruikt zijn.

Indië in je Ziel

Vijf korte documentaires van de Stichting Oorlogsverhalen waarin zowel Indische Nederlanders als Indiëveteranen geportretteerd worden. Tevens wordt zichtbaar en voelbaar hoe hun ervaringen doorwerken in de tweede, derde en soms zelfs vierde generatie: ook bij hen zit anno nu Indië in hun ziel.

De hoofdvragen voor de interviews met voormalige Molukse bewoners zijn: Hoe was het dagelijks leven voor de Tweede Wereldoorlog? Hoe heeft u de migratie ervaren? Hoe heeft u uw tijd in woonoord Schattenberg ervaren. Hoe zag het dagelijks leven eruit? Hoe heeft u de verhuizing naar de wijken ervaren? Bij een deel van de interviews zijn egodocumenten en foto’s opgenomen.

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1930 – heden.
Er wordt voornamelijk over Indonesië en Nederland gesproken. Thema’s zijn o.a. Tweede Wereldoorlog, Indonesische revolutie, migratie, ontvangst in Nederland, dagelijks leven in woonoord Schattenberg, opvoeding, Molukse wijken, onderwijs, eten, geloof, Nederlandse cultuur.

Molukkers in kamp Westerbork is een prachtig lees- en kijkboek met ruim 300 foto’s, documenten en tekeningen. Het geeft een fascinerend beeld van een Molukse wereld op de Drentse hei. Tal van oud-bewoners, zowel Molukkers als inwonend personeel, komen aan het woord en vertellen over het dagelijks leven in het kamp. Ook omstanders vertellen over hun contacten met een andere cultuur. Voor de meeste betrokkenen is woonoord Schattenberg een onvergetelijke ervaring geweest, waar ze met een warm gevoel en vaak heimwee aan terugdenken. Op 22 maart 1951 arriveerden de eerste Molukse gezinnen in het voormalige doorgangskamp Westerbork. Deze oud KNIL-militairen en hun families waren in opdracht van de Nederlandse overheid vanuit het voormalige Nederlands-Indië naar Nederland gekomen. De naam kamp Westerbork werd gewijzigd in woonoord Schattenberg. In de loop der jaren zouden er meer dan 3.000 Molukkers komen te wonen. Er kwam een school, een ziekenhuis, een schouwburg, een bioscoop en een badhuis. Gaandeweg ontstonden vele contacten met de Nederlandse bevolking. Zo boden handelaren hun koopwaar aan of openden na de invoering van de zelfzorg een winkel in Schattenberg. Het verblijf in het woonoord zou tijdelijk zijn. Maar de beloofde terugkeer naar hun vaderland bleek een illusie en zo werd de Molukse bewoningsgeschiedenis de langste van het kamp. De laatste Molukse gezinnen vertrokken pas in 1971.

Jarenlang lag de nadruk in Herinneringscentrum Kamp Westerbork op de periode 1939 – 1934 en de overgang naar het kamp als interneringskamp.
Eind jaren 1990 vindt er een kentering plaats. Het uitgangspunt wordt de gehele geschiedenis van de plek. Er komt onder andere meer aandacht voor de Indische periode, de jaren 1950 – 1951, waarin het kamp als opvangcentrum of repatriëringskamp voor Indische Nederlanders fungeerden die net waren aangekomen in Nederland. In maart 1951 werd De Schattenberg ontruimd. De bewoners verhuisden naar hotels en pensions.

De interviews gaan in op gebeurtenissen en ervaringen in de jaren 1930 – heden. Er wordt voornamelijk over Indonesië en Nederland gesproken. Thema’s zijn o.a. Tweede Wereldoorlog, dagelijks leven, interneringskamp, opvoeding, bevrijding, Indonesische revolutie, migratie, ontvangst in Nederland, relatie met Indonesië.

Documentatie over het leven van en interviews met in 1950 naar Nederland gerepatrieerde Indische Nederlanders in het opvangkamp ‘De Schattenberg’, het voormalige doorgangskamp ‘Westerbork’.

Een vergeten periode in de geschiedenis van kamp Westerbork en een onderbelichte tijd uit het verleden van ons land is die van de gerepatrieerde Indische Nederlanders. Vanaf 1950 kwamen zij naar Nederland, eerst gehuisvest in contractpensions en  opvangkampen. Een van deze kampen was het voormalig Judendurchgangslager Westerbork dat toen de naam ‘De Schattenberg’ kreeg.
In dit achtste Westerbork Cahier wordt een beeld gegeven van de Indische wereld, de overtocht en de opvang van gerepatrieerden in Nederland. Tal van oud-bewoners van De Schattenberg komen aan het woord en vertellen over het leven in het kamp maar ook van hun latere geschiedenis. Het is een verhaal ‘van sambal goreng tot frikandel, van zonnesteek tot kippevel’.”

WAT IS ARCHIVO BONEIRU?
Journalist en auteur Boi Antoin heeft op Bonaire de afgelopen jaren een uitgebreide collectie aan Bonairiaans cultureel erfgoed opgebouwd. Het materiaal is opgeslagen in een ruimte van ongeveer zes bij vier meter. De collectie bevat foto’s uit de 20e eeuw, videobanden, audiotapes, voorwerpen, boeken en documenten. Hoewel het materiaal niet heel oud is, zijn de bewaarcondities op Bonaire verre van ideaal, waardoor de achteruitgang in de materiële staat goed te zien is.

Plataforma Kultural en Fundashon Historiko Kultural Boneriano hebben het initiatief genomen om het aanwezige materiaal te laten digitaliseren en te ontsluiten. Zij werken daarbij samen met Regionaal Archief Dordrecht. Het Nationaal Archief heeft geadviseerd en het Instituut voor Beeld en Geluid neemt een deel van de collectie op in haar catalogus.

Categorie programma’s:

Boneiru Ayera i Awe (Bonaire vroeger en nu): 460
Documentaires: 70
Herensia (Erfgoed): 1385
Herensia di Siglo (Erfgoed van de Eeuwen): 85
Aki Boneiru: 446 (1981- )
Aktualidat: 38 (oug 2021- )
Beku (wekelijks radioprogramma): ±1000 (2007- )

Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam investeert al weer enkele jaren in zogenaamde ‘oral history projecten’. Wat onder meer inhoudt: via gesprekken en interviews zicht krijgen op aspecten van sociale en vakbondsgeschiedenis, die je niet zo direct terugvindt in het meeste geschreven of digitale materiaal.
Dat leidt in 2016-2017 tot een serie uitgebreide en boeiende interviews met Wim Kok (1938-2018), in 2018 gevolgd door een reeks niet minder spannende gesprekken met Lodewijk de Waal.
Begin 2023 heeft de volgende loot aan de stam van dit project het licht gezien: de Henk Muller tapes. Vier interviews met deze door de wol geverfde vakbondsman.

Het resultaat: vele uren uniek vakbondshistorisch videomateriaal. Hieronder het complete overzicht én de links naar de interviews.

Collectie Interviews Wim Kok

COLL00306

Collectie Interviews Lodewijk de Waal

COLL00540

Collectie Interviews Henk Muller

COLL00691

De woorden “Tesi Samanunga” betekenen letterlijk “deze gemeenschap” en zijn ontleend aan een tweeregelig vers dat is terug te vinden in het evangeliarium (evangelieboek) van Munsterbilzen daterend van de negende eeuw. Dit evangeliarium wordt thans bewaard in de bibliotheek der Bollandisten te Brussel onder nr. 299.
Van de twee vernoemde regels is één zinnetje in het Oudnederlands gesteld en het andere in het Latijn en luidt als volgt:
     “Tesi Samanunga vvas edele unde scona”
     “& omnium virtutum pleniter plena”

Omdat dit zinnetje het oudste juist dateerbare (1130) overblijfsel is van het Nederlands, zijn wij als heemkundige kring bijzonder fier dat we ons tijdschrift onder die naam konden uitgeven.

In dit tijdschrift staan regelmatig uitgewerkte interviews die door de Heemkring in de afgelopen 30 jaar zijn afgenomen.

De collectie bestaat uit een 18-tal opgenomen interviews met Haarlemmers over de geschiedenis van de stad en de regio tussen 1940 en 2010. Het doel van het project was het in beeld brengen van de ontwikkeling van Haarlem vanaf 1940 tot heden op basis van interviews van bewoners uit Haarlem en omgeving. Met deze informatie kunnen alle klanten van het Noord Hollands Archief (NHA) gebruik maken van de interviews als illustratiemateriaal of bron voor hun onderzoek, scriptie of werkstuk. De onderwerpen waarop de te interviewen personen werden geselecteerd liepen uiteen van de Tweede Wereldoorlog en andere politieke ontwikkeling van 1940 tot nu, de stedelijke ontwikkeling (zowel de bouw van de stad als de sociale ontwikkelingen hierin), cultuur, onderwijs en wetenschap en gezondheidszorg.

1 Gerrit Jonker (1916)

2 Krijn Haasnoot (1923)

3 Marinus Fuit (1934)

4 Iede Bloemsma (1921)

5 Jan de Bruin (1920)

6 Dirk Johan Enschedé (1923-2015)

7 J.F.M. van de Louw (1936)

8 Michel van der Plas (alias van Ben Brinkel) (1927-2013)

9 Ben Endlich (1916-2006)

10 Luus van Dusschoten (1930-2012)

11 mevr. M.D. Voet-de Landmeter (1920)

12 Jan Reehorst (1923)

13 Henk Wieringa (1931)

14 Truus Menger-Oversteegen (1923-2016)

15 Frans Tames (1946)

16 Jan Haverkort (1951-2014)

17 Poppe de Boer

18 Johan Slinger

Interviews betreffen uiteenlopende onderwerpen: geschiedenis van de Zuiderzeevisserij, het Joodse werkdorp in de Wieringermeer, komst van bewoners naar de IJsselmeerpolders, politiek en bestuur, geschiedenis van de overheidsdiensten in de IJsselmeerpolders, stedenbouw en ontwerpgeschiedenis, landbouw, natuurbeheer, gezondheidszorg, etc. Erfgoedpark Batavialand beheert ook interviews die door Landschapsbeheer Flevoland zijn afgenomen met bewoners van Noordoostpolder en Zeewolde betreffende het landschap van de IJsselmeerpolders.

Dit project omvat 36 interviews met leden van 3 generaties uit 11 families in de Joodse gemeenschap in Nederland over de doorwerking van de Holocaust in hun leven en in hun families in termen van veerkracht, trauma en zingeving (meaning in life). De dataset is in januari 2018 afgerond en wordt vanaf 2020 voor wetenschappelijke doeleinden beschikbaar gesteld onder voorwaarde dat de resultaten van het onderzoek op dat moment zijn gepubliceerd.

Beschrijving van de onderzoeksopzet

Deze interviewcollectie is verzameld in het kader van het onderzoeksproject Trauma & Resilience: Intergenerational Holocaust research from an existential perspective van dr. Carmen Schuhmann (resilience & meaning in life), dr. Nicole Immler (oral history & history) en dr. Wander van der Vaart (methodology), allen werkzaam aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

Beschrijving van de interviews
Geanonimiseerde aanduiding families en respondenten Het project omvat 36 interviews met leden van 11 families (A t/m K) van Nederlandse Holocaust-overlevenden. Van 7 families (A t/m D en F t/m H) zijn leden van 3 generaties geïnterviewd; van 4 families (E, I, J en K) leden van 2 generaties. De respondenten zijn op de volgende manier geanonimiseerde weergegeven: de eerste letter (A t/m K) geeft de familie aan waartoe de respondent behoort; de aanduiding 1G, 2G of 3G daarna geeft de generatie waartoe de respondent behoort aan;[2] voor respondenten uit de eerste en tweede generatie geeft het laatste cijfer (1 of 2) aan om de hoeveelste respondent van de gegeven familie en generatie het gaat; voor respondenten uit de derde generatie geeft – van de twee cijfers aan het slot (1 of 2) – het eerste cijfer aan welke respondent uit de tweede generatie de ouder van deze respondent uit de derde generatie is, en het tweede cijfer om de hoeveelste respondent met deze ouder het gaat.

Schuhmann, dr. C.M. (Universiteit voor Humanistiek); Immler, dr. N. (Universiteit voor Humanistiek) (2018): Trauma & Resilience: Intergenerational Holocaust research from an existential perspective. DANS.

https://doi.org/10.17026/dans-223-85xc