Op Texel vond tijdens WOII de Russenoorlog plaats: een opstand van Georgische militairen van de Wehrmacht tegen de Duitsers. Deze Georgiërs werden als krijgsgevangenen tegen hun wil onderdeel van de Wehrmacht en gestationeerd in Nederland.

De site Russenoorlog.nl biedt een helder overzicht van de historische gebeurtenissen op het eiland die uiteindelijk bekend zijn geworden als de Russenoorlog waarbij in totaal vielen er ruim 1.000 doden. Op de sites zijn korte filmpjes te zien van getuigen, kaarten en een beschrijving van de dagelijkse gebeurtenissen. De opstand van de Georgiërs is vrij onbekend buiten Texel, mede daarom heeft ook Nemo een website gemaakt over de gebeurtenissen op Texel.

Klik hier voor de site.

Als een van de grootste en belangrijkste musea en herdenkingscentra over de Holocaust heeft het United States Holocaust Memorial Museum (USHMM) een uitgebreid aanbod aan lesmateriaal over de Holocaust, zowel om online les mee te geven als om in de klas te gebruiken. Naast gerichte lesplannen voor elk onderwijsniveau heeft de website van het museum een indrukwekkende Encyclopedie van de Holocaust en zijn honderden (primaire) bronnen en foto’s over de Holocaust vrij toegankelijk, en waar nodig vertaald in het Engels.

In de encyclopedie is allerlei informatie te vinden, over personen, plaatsen, gebeurtenissen en ontwikkelingen. Op een zeer toegankelijke wijze is deze informatie zowel via beeld, geluid als video te benutten voor zowel binnen als buiten de les.

Wat gaan de jongeren doen?

• De jongeren praten met elkaar over de vraag wat vrijheid voor hen betekent.
• Ze leren hoe je met je smartphone, een foto-kunstwerk, een animatie of een filmpje over vrijheid kan maken.

Hoe gaan ze dat doen?

• Ze maken een foto over hun eigen gevoel van vrijheid.
• Maken een kort stopmotion filmpje over een vrijheidsthema dat voor hen belangrijk is.
• Maken een filmpje op basis van quotes uit oral history interviews met veteranen, vluchtelingen en mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Die quotes verwerken ze in een eigen filmpje.

Wat versta jij onder vrijheid?

Laat alle jongeren (voor zichzelf) in steekwoorden zeggen wat zij onder vrijheid verstaan.

Op een groot vel papier schrijf je de steekwoorden op.

Loop nu de woorden langs en vraag naar de betekenis ervan en laat de jongeren voorbeelden geven.

Alternatieve vorm:

Ieder schrijft individueel steekwoorden op Post-its. De Post-its verzamel je plak je op een muur. Per steekwoord legt de jongere uit wat precies bedoeld is.

16 fragmenten over vrijheid. Elk met een specifieke blik op vrijheid. 

Het zijn fragmenten uit de oral history collecties van Ongekend bijzonder, Veteranen vertellen en Getuigenverhalen / Oorlogsbronnen.

Deze fragmenten zijn bedoeld als inspiratie om zelf invulling te geven aan het begrip vrijheid. 

Na het beluisteren van een fragment voer je een kort gesprek.

Wat betekent vrijheid voor de geïnterviewde?

Hoor je nieuwe begrippen rond vrijheid?

Vergelijk de begrippen met de begrippen uit Ronde 1 

In Ronde 3 gaan de jongeren aan de slag met hun smartphone om de betekenis van het begrip vrijheid te verbeelden.

De teksten hieronder zijn direct gericht aan de jongeren. Zij kunnen dit gedeelte bijvoorbeeld op hun smartphone bekijken, zodat ze de apps eenvoudig kunnen downloaden. 

Maak een foto

Gebruik je mobiele telefoon om een foto te maken die uitdrukt wat voor jou vrijheid betekent.

Bewerk je foto

Bewerk je foto met een gratis fotobewerkings-app om de foto meer zeggingskracht te geven.

Snapseed

[De groepsbegeleider / docent legt de basisprincipes uit]

Presenteer je foto

Laat je foto zien aan de andere jongeren.

Zij vertellen wat zij zien in de foto, wat de foto volgens hen uitdrukt

Jij vertelt wat je er mee bedoeld hebt.

Heb je verrassende dingen gehoord?

Is er verschil in uitleg? Is dat erg?

Bedenk een kort verhaal over vrijheid dat je in beeld wil brengen.

Gebruik ter voorbereiding een storyboard om je verhaal in scenes te zetten.

Stop-motion animatie maken

Maak een stop-motion-video met een gratis app.

Stop Motion Studio

[De groepsbegeleider / docent legt de basisprincipes uit]

Gebruik de quotes uit Ronde 2 om een verhaal in beeld te brengen.

Gebruik een storyboard om je verhaal in scenes / videofragmenten voor te bereiden.

Maak videobeelden met je eigen telefoon om het verhaal te vertellen en/of zoek fragmenten op internet om je verhaal te verbeelden.

Video maken / bewerken

Gebruik een gratis video-app om alles aan elkaar te plakken en overgangen tussen fragmenten te maken.

OpenShoot-Video Editor of iMovie

of Canva

[De groepsbegeleider / docent legt de basisprincipes uit]

Bedenk een leuke manier om de producten aan elkaar of een breder publiek te presenteren.

Ter inspiratie zie je hier een voorbeeld van jongeren uit de Schilderswijk die samen met vluchtelingen uit Den Haag dit programma hebben doorlopen.

De digitale tentoonstelling die daaruit voortkwam werd getoond in Beeld en Geluid Den Haag.

Achtergrond

Er zijn veel oral history interviews gehouden waarin vrijheid direct of zijdelings aan de orde komt. Aan de hand van die interviews gaan we nader in op vragen als:

Wat is vrijheid eigenlijk en hoe leven mensen in vrijheid?

Zijn er grenzen aan vrijheid en wat betekent vrijheid in meer collectieve zin?

Wat is de betekenis van de democratische rechtsstaat als het over vrijheid gaat?

Wat zijn de mechanismen die vrijheid ondermijnen en hoe kan je ze herkennen?

Vrijheid is een thema dat jongeren erg interesseert maar waarvan ze de reikwijdte soms moeilijk kunnen bevatten. Dat geldt zeker als het gaat om de voorwaarden die maken dat we in vrijheid kunnen leven.

In de Maatschappelijke Diensttijd trajecten die de laatste jaren ontwikkeld zijn voor jongeren zijn er programma’s, waarin niet het doen van vrijwilligerswerk voorop staat, maar de persoonlijke ontwikkeling van de jongeren het uitgangspunt vormt. In deze programma’s verkennen de jongeren eerst de belangrijke vraag: Wie ben ik? Om vervolgens activiteiten te bedenken die zij in hun wijk willen uitvoeren.

Een thema als vrijheid en de verhalen van mensen die hebben meegemaakt dat zij niet in vrijheid konden leven confronteren jongeren met een kant van het bestaan die vaak nieuw voor ze is. In het programma zijn bezoeken aan Westerbork, kamp Vught e.d. opgenomen. Met het educatief materiaal, op basis van de interviews uit de oral history collecties, bieden we de jongeren de mogelijkheid om aansluitend op dergelijke bezoeken hun eigen beeld van vrijheid en de voorwaarden voor vrijheid te ontwikkelen. Daarbij gaat het niet alleen om individuele vrijheden en de vraag voor wie die gelden, maar ook om meer collectieve vrijheden en de vraag wat er voor nodig is om die te beschermen.

Het materiaal is te gebruiken door docenten en jongerenwerkers.

(Het programma is oorspronkelijk ontwikkeld voor het Maatschappelijke Diensttijd-programma “School des Levens”).

Procesbegeleiders / docenten

Ter voorbereiding verdiept de begeleider zich in een aantal achtergrondartikelen over vrijheid om het denk- en doe-proces van de jongeren goed te kunnen coachen.

Ter voorbereiding van het technische gedeelte bekwaamt de begeleider zich in het gebruik van de verschillende apps die in het programma gebruikt worden. Hieronder staan links naar de handleidingen van de apps die gebruikt kunnen worden.

Fotobewerking

Snapseed

HOE-WERKT-SNAPSEED

_{©  Xammes.nl}

Animatie

Stop-motion studio

Handleiding-Stop-Motion-Studio.pdf

_{© AHbeeld.be (Academie Haspengouw)}

uitleg_stopmotion_studio.pdf

_{© Eyefilm.nl (Eye Filmmuseum)}

Canva

canva-functies

_{© canva.com}

Handleiding-Canva.pdf

_{© fmdo.be}

Video

Voor videobewerking is het eenvoudiger om niet op je mobiel te werken, maar op een computer. Je kan gebruik maken van open-source videobewerkingssoftware.

Open Shot Video Editor 

Open shot handleiding

_{© openshot.org}

OpenShot_Video_Editor

_{© wikiwijs.nl}

iMovie

iMovie handleiding

_{© apple.com}

Waarom de films?

Het gesprek aangaan over het verleden kan soms best lastig zijn. Iedereen heeft een andere ervaring, een ander verhaal. Deze filmpjes, speciaal geproduceerd voor mbo-studenten, laten zien hoe zij kunnen luisteren naar het verhaal van een ander en hoe zij het kunnen vastleggen. Zij gebruiken daarvoor de oral history interviewmethode. De films zijn vanaf vandaag te bekijken via het YouTube-kanaal van Erfgoed Gelderland.

Wat is er te zien?

In deze vijf korte films wordt uitgelegd wat een oral history interview is, hoe je het zelf voorbereidt en uitvoert en wat je ermee kan. In elke film neemt interviewer Shaima je mee in haar eigen oral history onderzoek. Zij heeft een mysterieus voorwerp gevonden op zolder en wil daar meer over weten. Shaima komt terecht bij Joop, hij kan haar meer vertellen over het voorwerp omdat hij als kind de Slag om Arnhem meemaakte. Shaima doet een oral history interview met Joop en laat zien hoe ze dat doet.

Hoe kunnen de video’s gebruikt worden?

Mbo-docenten kunnen de films in de klas gebruiken om studenten kennis te laten maken met de oral history interviewtechniek. Het materiaal helpt studenten om later zelf een oral history interview te doen over het thema vrijheid. In voorbereiding daarop zijn er verschillende lesmodules rondom het thema vrijheid en onvrijheid. Meer informatie over de modules en de leerlijn is te vinden op de website van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Wilt u zelf een project beginnen met oral history? Neem dan contact op met Erfgoed Gelderland.

Hoe zijn de films gemaakt?

De films zijn onderdeel van het programma Gelderland in Vrijheid, mogelijk gemaakt door provincie Gelderland. De video’s zijn gemaakt door Erfgoed Gelderland en filmmakers Niek&Nena in samenwerking met Airborne Museum ‘Hartenstein’ en andere partners van het project Burgerschap en Vrijheid: Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch, het Vrijheidsmuseum, Nationaal Onderduikmuseum, HAN University of Applied Sciences, ROC Nijmegen, Rijn IJssel, Graafschap College en Aventus. 

ORAL HISTORY | Afl. 1 Wat is oral history?

ORAL HISTORY | Afl. 2 Het interview voorbereiden

ORAL HISTORY | Afl. 3 Het interview opnemen

ORAL HISTORY | Afl. 4 Interviewtechniek

ORAL HISTORY | Afl. 5 Het interview verwerken en bewaren

Het archief van Beeld & Geluid is voor creatieve mediamakers van onschatbare waarde. Gearchiveerde televisie-uitzendingen, documentaires, radio-uitzendingen, geluidsopnames, foto’s en amateurfilms: allemaal potentiële content voor het verhaal wat jij wil vertellen. En een uitstekende bron voor research en onderzoek. Maar hoe kom je bij dat materiaal? Van wie is het? Wat mag je gebruiken?

Archiefcolleges zijn cursussen en masterclasses die bij de opleidingen worden gegeven of deel uitmaken van specifieke trajecten. Praktisch en inspirerend, via modules of op maat. 

VOOR WIE?
Wij richten ons op: 

• Studenten aan kunst- en mediaopleidingen, ook masteropleidingen
• Studenten van beroepsopleidingen en -cursussen 
• Deelnemers aan artists-in-residence-trajecten 
• Makers aangesloten bij beroepsverenigingen
• Deelnemers aan talentontwikkelingstrajecten van Beeld & Geluid en haar partners.

Vul het formulier in als je contact wilt over de Archiefcolleges. Als student kan je je ook zelf aanmelden. Of mail direct met Kristina Petrasova.

Module 1: Kennismaking

We gaan in op de collectie van Beeld & Geluid en ter inspiratie laten we eerdere projecten en samenwerkingen zien. Beeldresearchers en/of conservatoren van Beeld & Geluid vertellen over het zoeken in de collectiecatalogus en hoe de collectie is opgebouwd. Hoe wordt bepaald wat wel en niet wordt gearchiveerd? 

En praktisch: waar begin je met je research, hoe beheer je je resultaten en hoe houd je rekening met de context van het materiaal? Uiteraard tonen we veel voorbeelden van beschikbare content. 

Voor eerstejaars studenten is deze module vooral een inleiding op archiefgebruik. Met meer ervaren makers gaan we dieper in op het opbouwen van het onderzoek.

Module 2: Bewustwording

Deze module is een laagdrempelige introductie op auteursrecht. Voor creatief hergebruik zijn bijvoorbeeld het publiek domein, citaatrecht en portretrecht relevant. Achteraf clearen kan je problemen opleveren voor het verhaal dat je wilt vertellen. Hoe kan je al tijdens het zoeken goed inschatten of je een licentie op het materiaal kan verkrijgen? En wat gaat dat kosten? Soms mag je materiaal gratis gebruiken, wat zijn de voorwaarden? 

We gaan ook in op de ethiek. Hoe ga je om met gevoelig historisch beeldmateriaal in een eigentijdse productie? Hoe ga je om met privacy en de context? 

We geven aansprekende voorbeelden en nodigen deelnemers uit met specifieke vragen te komen.

Module 3: Inspiratie

Een module over de liefde voor het archief. Bekende makers uit verschillende disciplines vertellen hoe archiefmateriaal je werk kan verrijken en tonen voorbeelden van aansprekende en bijzondere film- en/of kunstprojecten.

Content uit het archief vergroot de mogelijkheden van het maakproces, geeft verdieping aan de onderwerpen en biedt grote mogelijkheden in zowel lineaire als non-lineaire narratieven. Archiefmateriaal kan bijdragen aan de vorming van de eigen taal en werkpraktijk.

Op maat

Naast de basis modules is er veel meer kennis bij Beeld & Geluid die relevant zou kunnen zijn voor studenten en professionals in de creatieve industrie. Per behoefte en onderwijsinstelling kunnen extra modules worden ingericht, zoals archiveren voor makers en het gebruiken van data in je onderzoek.

Leerlingen die op het puntje van hun stoel zitten. Die inzien dat niet alles is wat het lijkt. En die begrijpen dat vluchtelingen vaak hele moeilijke keuzes moeten maken.

Dit biedt Verhaal van mijn vlucht. 

Online leerlingenpakket

Docententraining

In de videoserie Jong in oorlog vertellen ooggetuigen over hun kindertijd in de Tweede Wereldoorlog. De filmpjes zijn ingedeeld naar thema en duren ongeveer 10 minuten. Ze zijn in samenwerking met Schooltv speciaal ontwikkeld om in de klas te gebruiken. Inmiddels zijn er 24 filmpjes over uiteenlopende onderwerpen.

Met het educatieve programma van ’Blik op Vrijheid’ leven leerlingen mee met de verhalen van de hoofdpersonen. Hoe voelt het om als kleine jongen je stad verwoest aan te treffen en onder te moeten duiken in een andere stad? En wat doet het met je als je je in een nieuw land moet melden bij de politie als vluchteling? Wat gebeurde er eigenlijk in 1956 in Hongarije en waren kwamen er in de jaren 70 bannelingen uit Chili? Met deze en vele andere vragen gaan leerlingen aan de slag na het zien van de 6 filmportretten van Teun Jordaan (1940), Otto Szauer (1956), Benito Sanchez en Coty Salazar (1976), Ziba Nilian (1994), Abdel Tarakji (2012) en Sham Hassan (2016). De kijkwijzer, bijbehorende vragen  en andere creatieve werkvormen staan beschreven in het eerste deel van de educatieve handleiding. 

Meer over educatie

Uniek oral history lesmateriaal in ontwikkeling
Films leren MBO studenten hoe zij interviewen over het thema ‘vrijheid’

Erfgoed Gelderland ontwikkelt uniek oral history lesmateriaal in samenwerking met de Gelderse oorlogsmusea, de Hogeschool Arnhem Nijmegen en verschillende mbo-opleidingen in Gelderland. Het lesmateriaal is onderdeel van het project ‘Vrijheid en Burgerschap’ en bestaat uit een vijftal korte films bestemd voor het mbo onderwijs. In de films worden de basisprincipes van de oral history interviewtechniek op een verhalende manier uitgelegd, zodat studenten daarna zelf een interview kunnen afnemen over het onderwerp vrijheid. Het project wordt mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland.