Wij Hebben als Mens Geleefd

Het boek betreft de tekst met de bijbehorende 16 pagina’s illustraties van een proefschrift voor de Universiteit van Amsterdam. Van dat werk maakt verder onder andere een samenvatting in het Engels deel uit. Voor dit proefschrift ontleende de historica Selma Leydesdorff gegevens aan archieven, maar vooral aan interviews met velen die in hun jeugd deel uitmaakten van het door haar onderzochte Joodse proletariaat. Opzet van de schrijfster is om te komen tot een beter zicht op ‘dat wat niet meer is’. Een deel van de negentig geïnterviewden wilde echter slechts spreken als hun woorden niet ter plekke zouden worden geregistreerd met opnameapparatuur of op schrift gesteld; hun woorden zijn daarmee noodgedwongen achteraf uitgewerkt. Bij haar onderzoek betrekt de schrijfster onder andere de Joodse cultuur, de Joodse economie, de binding van de betrokkenen met hun Joodse wortels, hun organisaties en de geschiedenis van de Joodse straten en buurten in Amsterdam.

In 1987 verscheen Wij hebben als mens geleefd: Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 in woord en beeld. Hierin schetst hoogleraar Selma Leydesdorff aan de hand van vraaggesprekken een beeld van het vooroorlogse Joodse leven in Amsterdam. Wij hebben als mens geleefd verscheen ook in het Engels en Duits en kreeg veel internationale aandacht.

Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 is de herziene editie van dit werk. Het is opgeluisterd met schilderijen van G.J. Staller (verzameld en geselecteerd door Harry Mock) waarop het Joodse straatleven tussen 1900 en 1930 te zien is en de mensen – bedelaars, marktkooplieden en venters – een gezicht krijgen. De benauwdheid van de Jodenhoek met zijn donkere straten is voelbaar; je hoort haast de rauwe kreten van de venters met hun waren, allesoverheersend is de geur van armoede.

Met Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 krijgen de namen van het in 2021 onthulde oorlogsmonument aan de Weesperstraat in Amsterdam ook een gezicht.