In het kader van de BHIC fellowships heeft Kirsten van der Wielen onderzoek gedaan naar de ZMV-vrouwenbeweging in Noord-Brabant (zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen). Voor dit onderzoek heeft ze zich specifiek beziggehouden met de Centra voor Buitenlandse Vrouwen in Oss en in Tilburg. Op basis van archiefonderzoek en afgenomen interviews is een beeld geschetst van de organisatievorming van ZMV-vrouwen in Noord-Brabant. Hier vindt u de overzichtspagina van het project.

Dit project kan worden opgesplitst in een onderzoeksopzet en de eindproducten. Van der Wielen richtte zich op de jaren ’80, specifiek feminisme en migratie. Het was het doel om de ZMV-vrouwenbeweging in Noord-Brabant in kaart te brengen. Zij richtte zich op de initiateven voor én door ZMV-vrouwen (via het CBV, Centra voor Buitenlandse Vrouwen), zowel door middel van archiefmateriaal als interviews. Hiervoor onderzocht zij de steden Oss en Tilburg.

De eindproducten zijn zowel gericht op een breed publiek als onderzoekers. Allereerst bracht dit onderzoeksresultaten voort aangaande de verschillende functies en het ontstaan van CBVs. Aan de hand van een onderzoekwijzer en lijst met archiefstukken kunnen latere onderzoekers gemakkelijk verdergaan met dit onderwerp.

De interviews komen nog op de website te staan.

Het boek Verbroken Belofte is een initiatief van de Stichting 70 jaar Molukkers in Overijssel. De persoonlijke interviews met Molukkers van de eerste generatie, de tweede generatie en de derde generatie zijn afgenomen door journalist Ditta op den Dries. De oral history verhalen geven een beeld hoe Molukkers in Overijssel, 70 jaar na dato, naar hun geschiedenis kijken en hoe ze hun weg gevonden hebben in de Nederlandse samenleving.

Behalve de persoonlijke verhalen bevat het boek ook schetsen van de zeven plaatsen in Overijssel met Molukse woonwijken. De wijken zijn: Zwolle, Deventer, Staphorst, Almelo, Wierden, Rijssen en Nijverdal. Bij de officiële boekpresentatie in Nijverdal kwamen Molukkers van alle zeven gemeenten voor het eerst bijeen voor een herdenkingsdag.

De pijn van hun geschiedenis is nog steeds bij alle generaties Molukkers voelbaar aanwezig. Het feit dat jongere generaties in Nederland de Molukse geschiedenis niet kennen, wordt als zeer schrijnend ervaren. In onderwijsboeken staat weinig tot niets geschreven over ‘de Molukse kwestie’. Om van de geschiedenis te leren moet het Molukse verhaal blijvend verteld worden.

De eerste gastarbeiders die in 1960 in Utrecht aankwamen, zijn nu op leeftijd of al overleden. Hun verhalen zijn kostbaar.

In 2010 is de projectgroep ’50 jaar gastarbeiders in de stad Utrecht’ ze vast gaan leggen in een tentoonstelling en op een website. In maart 2020 is de website omgezet naar een nieuw systeem met een nieuwe lay-out, zodat hij ook de komende jaren weer veel bekeken en aangevuld kan worden.

RTV Utrecht maakte vijf portretten van gastarbeiders …

Over migratie is al veel geschreven.  Heel vaak ging het dan over mannen die in het kader van de arbeidsmigratie onder andere in de koolmijnen werkten. Zelden kwamen de vrouwen aan het woord.

De buurtwerking van Steenveld in Beringen startte daarom met een erfgoedtraject waarbij de levensverhalen van de vrouwen uit de wijk in de kijker stonden. Het resultaat van de talrijke interviews en het verzamelen van privédocumenten en foto’s is een publicatie met de verhalen van de vrouwen. Terwijl hun mannen via hun werk in de steenkoolmijnen sociale contacten konden uitbouwen, doorliepen de vrouwen een heel ander parcours. Hun verhalen zijn weinig gekend.

Tien vrouwen uit de wijk Steenveld in Beringen leggen in dit boek de sluier van hun ziel af. Zij vertellen stuk voor stuk sterke levensverhalen die een verrassende inkijk bieden in hun ervaringswereld. Reisverhalen met in de ene hand een valies vol herinneringen en in de andere één vol hoop op een betere toekomst, verhalen over afscheid moeten nemen, knagende heimwee, angst voor het onbekende, en de onvoorwaardelijke liefde voor de kinderen die elk offer aanvaardbaar maakt. Ook Vlaamse vrouwen komen aan bod, want de migratie was voor zowel migranten als autochtonen een ingrijpend gebeuren. 

De vzw Rimo Limburg vatte het plan op om levensverhalen op te tekenen van oudere vrouwen en zo te peilen naar hun existentiële beleving van de migratie. ‘Ik focuste op de beleving van vrouwen omdat zij een totaal andere positie bekleedden dan de mannen’, zegt Sema Yildiz. ‘Terwijl de mannen via het werk in de mijn veel contacten hadden, hadden de vrouwen minder kansen tot integratie.’

De geïnterviewde vrouwen komen allemaal uit de wijk Steenveld in Koersel. Sema Yildiz werkte er als buurtopbouwwerker en heeft met hen een vertrouwensband. Steenveld was een kleine mijnwerkerswijk op vier kilometer van de mijn van Beringen. In de jaren zeventig werd de wijk overgenomen door de Kantonnale Bouwmaatschappij. Die breidde de wijk uit met sociale huurwoningen waar vooral bewoners van Turkse origine terechtkwamen, zowat 75 procent. In de oude wijk wonen vooral Belgen, Oost- en Zuid-Europese migranten. Maar de jongste jaren is ook hier een instroom van Turken. De wijk telde 260 gezinnen in 2012 . Yildiz interviewde tien vrouwen: drie Turkse, een Spaanse, een Duitse, een Franse, twee Belgische, een Italiaanse, een Dominicaanse en een lokale kleuterjuf. ‘De migrantenvrouwen van de eerste generatie spreken weinig Nederlands. Daarom zijn de verhalen telkens in twee talen afgedrukt: het Nederlands en een samenvatting in de eigen taal.

Onderzoek naar de beleving van vrijheid, onvrijheid en herdenken door Bosniërs en Irakezen in Nederland.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei zoekt continu naar een passende invulling van de activiteiten op 4 en 5 mei om het inclusieve karakter van de herdenking en viering op deze dagen te waarborgen. Ook is het belangrijk om de motivaties van mensen om al dan niet deel te nemen aan genoemde activiteiten te begrijpen. Het Comité heeft daarom de stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie (BMP), in het kader van het lustrumjaar 2020 (75 jaar vrijheid), gevraagd om onderzoek te doen onder Bosniërs en Irakezen die in de jaren negentig naar Nederland zijn gekomen. De vraagstelling van dit onderzoek is hoe mensen uit deze groepen vrijheid, onvrijheid en herdenken in de landen van herkomst en in Nederland beleven.

Bij dit verkennend onderzoek is deels gebruik gemaakt van bestaande interviews met Bosniërs en Irakezen die in het kader van het oral history project Ongekend Bijzonder zijn geïnterviewd. Er zijn 12 Bosnische en 12 Iraakse interviews uitgekozen om te analyseren, waarvan 8 geïnterviewden een tweede keer zijn geïnterviewd over het thema vrijheid, onvrijheid en herdenken. 

In aanvulling hierop zijn nog 8 interviews over de onderzoeksthema’s gehouden met Bosniërs en Irakezen die niet in het kader van Ongekend Bijzonder geïnterviewd zijn.

In totaal gaat het in dit oral history project dus om 16 nieuwe interviews.

In 2024 worden deze interviews ondergebracht bij DANS-KNAW  

Zie ook: 

bosniers en irakezen over vrijheid en herdenken

Betsy Torenbos (Annen, 1969) is danser, choreografe, regisseur en theatermaakster. Ze maakte naam met projecten waarbij ze oral history integreert in haar voorstellingen. Voor Anno Turkije interviewde ze zes ’oudkomers’ uit Noord-Nederland op hun geboortegrond in Turkije. Van die interviews maakte ze een film die bij Anno Turkije op twee schermen werd vertoond. De Turkse mannen vertellen daarin  over de dood, hun vroegste herinneringen, hun eerste liefde, geweld, het leven in Nederland en Turkije.
Tijdens de voorstelling bereiden de vrouwen Turks eten, terwijl de mannen de filmbeelden zwijgend begeleiden met een eenvoudige choreografie.

Persoonlijke geschiedenissen vertellen een ander verhaal dan de geschiedenisboekjes. 

De communistische vluchtelingenorganisatie De Rode Hulp hielp in de jaren dertig tussen de drie- en vijfduizend Duitse communisten illegaal de grens over. De communisten wilden hier de strijd voortzetten tegen Hitler. Vooral in het grensgebied Groningen-Duitsland trokken velen de grens over. De regering Colijn zat danig in haar maag met de vluchtelingen. Zij verscherpte daarom het asielrecht en weigerde verblijfsvergunningen aan actieve ‘revolutionairen’.

VPRO Radio 5 – Het spoor

’De Rode Hulp, opvang van Duitse vluchtelingen in het Groningerland 1933-1940”.
Met een tocht langs smokkelpaden, en interviews met betrokkenen, onder wie:
-Klaas Telkamp, zoon van een smokkelaar uit Bellingwolde,
-communist Willem Kuiper
-Hennie Stal uit Groningen;
-Friedl Baruch van de ‘Generale Raad’, die de politieke betrouwbaarheid van de vluchtelingen moest onderzoeken;
-medeauteur en historicus Ruud Weijdeveld

Huis van Derk Telkamp in Bellingwolde

Evrard Mattheus interviewde voor zijn boek Hagelandse seizoenarbeiders in 1988 52 seizoenarbeiders en betrokkenen. In zijn boek citeert hij daar rijkelijk uit. Hij bewaart de volledige interviews op cassettebandjes. Overzetten op een digitale drager lijkt zeer wenselijk, maar onderhandelingspogingen draaiden voorlopig op niets uit. 

Het Hageland ligt in het oosten van Vlaams-Brabant en een deeltje in het westen van Limburg (België). Het is het gebied tussen de steden Scherpenheuvel-Zichem, Aarschot, Leuven, Tienen en Diest, en de rivieren Dijle, Demer, en (Grote) Gete.

De Hagelandse seizoenarbeiders, sommigen met Walenzak, anderen met bietenhak, worden ontvangen door Mgr. Théas van Lourdes. Foto uit 1960. Collectie Stadsarchief Leuven. Archief Paul vanden Eynden.

In deze zesdelige podcast gaat Marije Schuurman Hess op zoek naar het geheim van goede hulp. Ze doet dat aan de hand van case study Bosnië, dat na de oorlog begin jaren negentig veel hulp kreeg. Maar de verhalen die ze vindt, zeggen ook iets over andere hulpsituaties. Waarom helpen we elkaar? Wat zijn de valkuilen? Wat helpt juist wel en wat niet?

Marije ontmoet accordeonist Merima die Bosnië ontvluchtte en hulpverlener Margriet die juist naar de oorlog toe ging om te helpen. Reizend met de bus door Bosnië bezoekt Marije ook een kunstenaar, een diplomaat, een gepensioneerde kok, een klimaatactivist en vele anderen.
Hun verhalen helpen Marije het geheim van goede hulp te ontrafelen, in elke aflevering een stukje.

Één op vijf Gentenaars heeft een buitenlandse origine. 20ste eeuwse migratiestromen uit opeenvolgend Frankrijk, Italië, Turkije, Algerije, Ghana en Bulgarije hebben de stad gevormd tot haar huidige gezicht. Ook het uitzicht van de stad veranderde onder invloed van de naoorlogse migratie. De Sleepstraat, op een boogscheut van het Industriemuseum, is daar met haar Turkse en andere wereldrestaurants het meest bekende voorbeeld van. Aan de hand van mondelinge geschiedenis en (audio)visuele bronnen uit privé-collecties, het stads- en VRT-archief, onderzoeken we in en met de buurt hoe de wijk Sluizeke-Ham sinds de jaren 1950 transformeerde tot haar huidige gezicht. Welke rol speelden restaurants en winkels als ontmoetingsplaats voor oude en nieuwe Gentenaars?

In oktober 2020 krijgt de buurt Sluizeke-Ham een tentoonstelling in het STAM. We experimenteren samen met publiekshistorica Tina De Gendt hoe we deze participatieve buurtgeschiedenis kunnen presenteren. Kunnen we restaurants en hun sociale geschiedenis reconstrueren in 3D? Hoe verplaats je de (ge)zichten van een buurt? Hoe zetten we een buurt met haar oude en nieuwe bewoners, letterlijk en figuurlijk op een museale kaart?