In semi-gestructureerde interviews van ongeveer twee uur delen intersekse mensen hun ervaringen. Belangrijke onderwerpen zijn de invloed van artsen, de beslissingen van ouders, en de invloed van de ‘coming out’ als intersekse persoon. Op dit moment zijn 17 interviews getranscribeerd en van metadata voorzien. De originele opnames, transcripties en metadata worden samen met het toestemmingsformulier gearchiveerd ten behoeve van toekomstig wetenschappelijk onderzoek.

Afstudeeronderzoek naar de verhalen van nazaten van de (groot-)vaders met een beladen oorlogsverleden.

Analyse van verschillende representatievormen waarin betrokken respondenten hun familiale oorlogsgeschiedenis hebben doorverteld en de betekenis hiervan voor hun familieherinnering en in het publiek domein.

TRANSMEMO is een tweejarig onderzoeksproject over intergenerationele overdracht van herinneringen, meer bepaald de manier waarop herinneringen aan het verzet en de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog worden doorgegeven van ouders op hun kinderen en kleinkinderen.

De gebruikte methode is de mondelinge geschiedenis. Via interviews met drie generaties (overlevenden-kinderen-kleinkinderen) wordt nagegaan hoe bepaalde beeldvormingen over de collaboratie en het verzet in familiale kring werden gevormd. Zo willen we beter begrijpen hoe collectieve herinneringen in een samenleving zo hardnekkig kunnen worden, wat in dit geval bijvoorbeeld relevant is m.b.t. de verschillende beeldvormingen rond WO II in Franstalig België en Vlaanderen.

Het project gebruikt ook de omvangrijke collectie mondelinge bronnen van het CegeSoma, en wil deze historische collectie voor het eerst ontsluiten voor de studie naar collectieve herinnering. De tijdens het project gemaakte interviews zullen gedeponeerd worden bij het CegeSoma.

Het project heeft ook een maatschappelijk luik: het wil kinderen en kleinkinderen van collaborateurs en verzetsleden met elkaar confronteren en in dialoog laten treden met elkaar over de manier waarop het verleden van hun (groot)ouders hun eigen leven en opvattingen heeft gevormd. Het moet leiden tot een beter begrip over de verwerking van WO II in België, maar meer globaal ook over de rol die onopgeloste collectieve trauma’s uit het verleden spelen in het creëren van blijvende maatschappelijke spanningen.

De reeks zal worden uitgebracht door de Belgische radiozenders en zal ook als podcast beschikbaar zijn op de website  Belgium WWII van het CegeSoma.

Dit boek is het resultaat van jarenlang onderzoek van Koen Aerts (Universiteit Gent/CegeSoma-Rijksarchief). Op basis van tientallen interviews met kinderen van Vlaamse collaborateurs onderzoekt hij hoe de collaboratie en naoorlogse repressie in Vlaanderen blijft nazinderen doorheen de verschillende generaties.

Aerts combineert dit met een bredere politieke en socio-culturele geschiedenis van de naoorlogse beeldvorming rond de collaboratie en repressie, zodat dit boek een ruimer standaardwerk wordt over het ‘onverwerkte verleden’ van WOII in Vlaanderen en België.

Een deel van het  vervolgonderzoek voerde Koen Aerts verder uit binnen het TRANSMEMO project (BRAIN-Belspo), waarvan CegeSoma (Rijksarchief) een partner was.

Oral history uit de wingewesten in Nederland ‘laat andere stemmen ook horen’

Historicus Wim de Jong gaat na hoe het leven in Zuid-Limburg en Groningen veranderde door mijnbouw en gaswinning.

Hoe is het om te leven als nazaat van een Zuid-Limburgse mijnwerker, of als Groningse burger naast een gasboring? Wim de Jong gaat zich toeleggen op de doorwerking van mijnbouw en gaswinning in het dagelijks leven van omwonenden.

Een driekoppige projectteam gaat gesprekken voeren met een dertigtal ervaringsdeskundigen in beide provincies.

In de scriptie “Het glazen plafond doorbroken?” onderzoekt Lore Goovaerts welke vrouwen aan de UGent er in het recente verleden toch in slaagden om dit glazen plafond te doorbreken en op welke manier ze dit deden. Mijn focus ligt op de vrouwelijke emeriti van de UGent en niet op de nog actieve vrouwelijke professoren. De emeritae van de UGent zijn een duidelijk afgebakende groep en zijn getuigen van een recent verleden, namelijk de situatie aan de UGent tijdens de tweede helft van de 20e eeuw. Wat zijn de ervaringen van vrouwelijke emeriti in verband met de genderproblematiek? Wat is hun levensverhaal en hun profiel? Hoe zijn ze erin geslaagd om professor te worden? Ondervonden ze tegenkanting in hun carrière omdat ze vrouw waren? Hoe was de balans werk/privé tijdens hun carrière? Hadden zij een netwerk met andere vrouwelijke professoren? Aan de hand van interviews met verschillende vrouwelijke emeriti probeert Lore Goovaerts deze vragen te beantwoorden.

In Goovaerts scriptie staan de levensverhalen centraal van vrouwen die er in de tweede helft van de twintigste eeuw in slaagden om door te dringen tot de hoogste wetenschappelijke rangen aan de universiteit van Gent. Dat maakt haar scriptie zowel maatschappelijk als wetenschappelijk zeer relevant. Maatschappelijk relevant, want tot op de dag van vandaag is een dergelijk succes voor veel te weinig vrouwen weggelegd en moet er nog steeds druk worden uitgeoefend op de Nederlandse en Belgische universiteitsbestuurders om vrouwen dezelfde carrièrekansen te bieden als mannen. Wetenschappelijk relevant, want naast het statistisch materiaal waarmee beleidsnota’s vaak worden ondersteund weten we eigenlijk maar heel weinig over hoe vrouwen zelf het wel en wee van hun loopbaan hebben beleefd. Lore Goovaerts heeft een methodologisch en inhoudelijk uitmuntend werkstuk geleverd. Het doet de historische levenservaring van succesvolle vrouwelijk wetenschappers recht en scherpt bovendien ons aller zicht op iets wat toch eindelijk eens echt geschiedenis zou moeten worden: het glazen plafond in de universiteit.

Oral history project onder leiding van Jan Laurier was het derde onderdeel van workshopachtige manifestatie rond de geschiedenis van de Leidse textiel (afgekort WOLT).

De andere twee onderdelen waren een tentoonstelling over de textielindustrie en een wetenschappelijk congres met lezingen over de Leidse textielgeschiedenis.

Stemmen uit het Leidse fabrieksverleden

Ex-werknemers via het Gemeentearchief getraceerd, op basis van het Krantz-onderzoek van Jaap Moes. Dirk Jaap Noordam van de Vakgroep Geschiedenis werkte met studenten aan de interviews en kwam bij de werkgroep oral history van de Dirk van Eck-Stichting.

Het project werd in 1998 afgesloten met het boek Door de wol geverfd

Zeven eeuwen lang was Leiden tot ver over de grenzen bekend om zijn textielindustrie. Vele Nederlanders hebben onder een Leidse wollen deken geslapen of een trui gedragen die was gemaakt van garen uit de Sleutelstad.

In de jaren zeventig sloten de laatste Leidse textielfabrieken hun poorten. Dat betekende voor veel mensen ook het einde van het werk dat ze vaak tientallen jaren hadden verricht.

In dit boek staan deze mensen centraal. Spinners, wevers en anderen die aan de machines hebben gestaan, vertellen hun levensverhaal. Maar niet alleen zij: ook fabrieksdirecteuren en bedrijfsleiders komen uitgebreid aan het woord en werpen hun licht op de voormalige arbeidsomstandigheden en het wel en wee in de verschillende textielfabrieken.

Op deze wijze biedt Door de wol geverfd een gevarieerd beeld van de Leidse textiel in de twintigste eeuw en van een industriële bedrijfscultuur die nu vrijwel overal in Nederland verdwenen is.

Oral history interviews uit een gedeeltelijk gecoördineerd onderzoek van twee groepen aan respectievelijk de Rijkuniversiteit Gent en de Rjksuniversiteit Leiden over de subjectieve beleving van het onderwijs door leerkrachten en leerlingen, volgens de biografische methode.

164 gesprekken met oud-leerkrachten

90 gesprekken met 40 leerkrachten (Leiden)

73 gesprekken met 33 leerkrachten (Gent)

146 gesprekken met oud-leerlingen

54 gesprekken met 37 leerlingen (Leiden)

92 gesprekken met 46 textielarbeiders (Gent)

Het boek betreft de tekst met de bijbehorende 16 pagina’s illustraties van een proefschrift voor de Universiteit van Amsterdam. Van dat werk maakt verder onder andere een samenvatting in het Engels deel uit. Voor dit proefschrift ontleende de historica Selma Leydesdorff gegevens aan archieven, maar vooral aan interviews met velen die in hun jeugd deel uitmaakten van het door haar onderzochte Joodse proletariaat. Opzet van de schrijfster is om te komen tot een beter zicht op ‘dat wat niet meer is’. Een deel van de negentig geïnterviewden wilde echter slechts spreken als hun woorden niet ter plekke zouden worden geregistreerd met opnameapparatuur of op schrift gesteld; hun woorden zijn daarmee noodgedwongen achteraf uitgewerkt. Bij haar onderzoek betrekt de schrijfster onder andere de Joodse cultuur, de Joodse economie, de binding van de betrokkenen met hun Joodse wortels, hun organisaties en de geschiedenis van de Joodse straten en buurten in Amsterdam.

In 1987 verscheen Wij hebben als mens geleefd: Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 in woord en beeld. Hierin schetst hoogleraar Selma Leydesdorff aan de hand van vraaggesprekken een beeld van het vooroorlogse Joodse leven in Amsterdam. Wij hebben als mens geleefd verscheen ook in het Engels en Duits en kreeg veel internationale aandacht.

Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 is de herziene editie van dit werk. Het is opgeluisterd met schilderijen van G.J. Staller (verzameld en geselecteerd door Harry Mock) waarop het Joodse straatleven tussen 1900 en 1930 te zien is en de mensen – bedelaars, marktkooplieden en venters – een gezicht krijgen. De benauwdheid van de Jodenhoek met zijn donkere straten is voelbaar; je hoort haast de rauwe kreten van de venters met hun waren, allesoverheersend is de geur van armoede.

Met Het Joodse proletariaat van Amsterdam 1900–1940 krijgen de namen van het in 2021 onthulde oorlogsmonument aan de Weesperstraat in Amsterdam ook een gezicht.

Oral History – Stories at the Museum around Artworks’ (OH-SMArt) is een langetermijn-initiatief om de digitale onderzoeksketen rond het gebruik van Oral History en gesproken verhalen aanzienlijk te verbeteren, met onderzoek naar kunstwerken en musea als gebruikssituatie.

Musea kampen met een groot gebrek aan digitale middelen. Bovendien zijn de procedures die toegepast worden om opnamen van gesproken verhalen over kunst beschikbaar te stellen zeer tijdrovend, deels vanwege de soms zeer gevoelige informatie. Er is daardoor een grote achterstand in het verwerken van dit archiefmateriaal, wat overigens een bekend fenomeen is binnen het onderzoek naar Oral History.

Het project OH-SMArt beoogt de digitale onderzoeksketen rond Oral History aanzienlijk te verbeteren. Opnamen zullen bijvoorbeeld direct worden aangesloten op een automatische spraaktranscriptieservice, waardoor het ontsluiten en archiveren van gesproken verhalen over kunst gemakkelijker wordt. Naast het verbeteren van de workflow zullen nieuwe tools ontwikkeld worden die gericht zijn op het bevorderen van reflectie: gebruikersinterpretaties worden bij het bronmateriaal opgeslagen, waardoor het gezichtspunt van de onderzoeker in perspectief wordt geplaatst. OH-SMArt verschaft op een slimme en duurzame manier toegang tot achter de schermen van musea en draagt bij aan de verbetering van het onderzoek binnen Oral History in het algemeen.

OH-SMArt is een samenwerking van de Universiteit van Amsterdam, Universiteit Twente, DANS-KNAW, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Stichting Open Spraaktechnologie en deelnemende musea en instellingen. Het project wordt tot eind 2023 gefinancierd via het Platform Digitale Infrastructuur voor Sociale en Geesteswetenschappen (PDI -SSH). 

OH-SMArt curator interview Foto: © Marjon Gemmeke

Politiek oral history-project:
Nederland, Europa en het Verdrag van Maastricht

Wat gebeurde er achter de gesloten deuren in het Gouvernement op negen en tien december 1991? Welke regeringsleiders domineerden de Eurotop? Hoe kwamen de deals tot stand? Wie waren de winnaars, wie de verliezers? Dit zijn enkele van de vragen waar we antwoord op zoeken in ons politieke oral history-project.

We stellen die niet alleen aan de hoge heren en dames politici en diplomaten. Maar ook aan bankiers, economen, lobbyisten, journalisten en opiniemakers. We richten ons in de eerste plaats op de Nederlandse kant van het verhaal, maar laten ook relevante actoren uit de ons omringende landen – Duitsland, België, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk – aan het woord.

Publieksproject oral history: Mestreech ’92

We verzamelen ook de verhalen van de ‘gewone’ Maastrichtenaren en Limburgers. Want alle herinneringen aan de Eurotop van 1991 en ondertekening van het verdrag in 1992, zijn cultureel erfgoed. Ook die van het grote publiek. Ze leren historici hoe een lokale gemeenschap inspeelde op een gebeurtenis van wereldbelang.

Was u tijdens de Eurotop chauffeur van regeringsleiders? Deed u mee aan de boerenprotesten? Speelde u als ondernemer of met uw vereniging in op deze bijzondere gebeurtenis? Heeft u misschien als ambtenaar meegewerkt aan de voorbereidingen? Neem dan contact met ons op. Dat kan via de website van Mestreech ’92. Bekijk de eerste anekdotes en deel ook uw verhaal!