In juli 1942 begon op bevel van de Duitse bezetters de systematische deportatie van de Nederlandse Joden naar Polen. Hiertegen rees verzet onder hun niet-Joodse medeburgers; eerst nog mondjesmaat en geïmproviseerd, later uitgebreid en efficiënt. Bert Jan Flim beschrijft in dit boek hoe de ontwikkeling uit het niets naar een slagvaardige organisatie zich voltrok binnen vier Nederlandse verzetsgroepen die, samen met een aantal Joodse Amsterdammers, als ‘de kinderwerkers’ worden aangeduid. Minutieus wordt weergegeven hoe zij erin slaagden circa elfhonderd Joden, onder wie bijna duizenden kinderen, het leven te redden door ze te laten onderduiken bij pleeggezinnen buiten Amsterdam. De kinderwerkers schreven daarmee – onbedoeld en veelal onbewust – een stukje geschiedenis. De methoden die zij toepasten verschilden soms hemelsbreed, maar hun motivatie was altijd dezelfde: zij leverden deze grote inspanning en namen de daaraan verbonden risico’s omdat hun hart sprak.

De dissertatie bevat een beschrijving van de vier organisaties die zich met dit kinderwerk bezighielden: het Utrechts Kindercomité, de Amsterdamse Studentengroep, de Naamloze Vennootschap (kkNVxx) en de Trouwgroep (naar het illegale blad Trouw).

Flim heeft in de beste techniek van oral history de nog levende hoofdrolspelers het hemd van het lijf gevraagd om het ‘spreken van het hart’ op meeslepende wijze te kunnen detailleren.

Rosalie Sprooten beschrijft het verzet in Zuid-Limburg aan de hand van gesprekken met mensen in en rond haar geboortedorp Epen. Ze deed er tweeëneenhalf jaar over. “Het is oorlogsgeschiedenis op de vierkante kilometer,’ zoals ze zegt over haar “Bericht aan Hare Majesteit”.

Juist die kleinschalige aanpak maakt het boek zo boeiend. Bovendien heeft Sprooten een goed gevoel voor detail en een bijzonder heldere schrijftrant. “Oral history’ van de bovenste plank: nog juist op tijd ter hand genomen, want straks zijn de ooggetuigen overleden. De verhalen passen nu als stukjes van een puzzel in elkaar. Wie een beetje bekend is met de streek en de mentaliteit van de mensen, vindt veel herkenningspunten.

Sprooten behandelt in Bericht aan Hare Majesteit het oprollen van de kopstukken van het verzet van de kring-Gulpen van de Landelijke Organisatie (LO) tijdens “de Slag van Wittem’. Die overval door de SD zou er toe leiden dat tien vooraanstaande Zuidlimburgers in concentratiekampen terechtkwamen onder wie kapelaan Houben. Van hen keerden er maar twee levend terug.