TRANSMEMO is een tweejarig onderzoeksproject over intergenerationele overdracht van herinneringen, meer bepaald de manier waarop herinneringen aan het verzet en de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog worden doorgegeven van ouders op hun kinderen en kleinkinderen.

De gebruikte methode is de mondelinge geschiedenis. Via interviews met drie generaties (overlevenden-kinderen-kleinkinderen) wordt nagegaan hoe bepaalde beeldvormingen over de collaboratie en het verzet in familiale kring werden gevormd. Zo willen we beter begrijpen hoe collectieve herinneringen in een samenleving zo hardnekkig kunnen worden, wat in dit geval bijvoorbeeld relevant is m.b.t. de verschillende beeldvormingen rond WO II in Franstalig België en Vlaanderen.

Het project gebruikt ook de omvangrijke collectie mondelinge bronnen van het CegeSoma, en wil deze historische collectie voor het eerst ontsluiten voor de studie naar collectieve herinnering. De tijdens het project gemaakte interviews zullen gedeponeerd worden bij het CegeSoma.

Het project heeft ook een maatschappelijk luik: het wil kinderen en kleinkinderen van collaborateurs en verzetsleden met elkaar confronteren en in dialoog laten treden met elkaar over de manier waarop het verleden van hun (groot)ouders hun eigen leven en opvattingen heeft gevormd. Het moet leiden tot een beter begrip over de verwerking van WO II in België, maar meer globaal ook over de rol die onopgeloste collectieve trauma’s uit het verleden spelen in het creëren van blijvende maatschappelijke spanningen.

De reeks zal worden uitgebracht door de Belgische radiozenders en zal ook als podcast beschikbaar zijn op de website  Belgium WWII van het CegeSoma.

Dit boek is het resultaat van jarenlang onderzoek van Koen Aerts (Universiteit Gent/CegeSoma-Rijksarchief). Op basis van tientallen interviews met kinderen van Vlaamse collaborateurs onderzoekt hij hoe de collaboratie en naoorlogse repressie in Vlaanderen blijft nazinderen doorheen de verschillende generaties.

Aerts combineert dit met een bredere politieke en socio-culturele geschiedenis van de naoorlogse beeldvorming rond de collaboratie en repressie, zodat dit boek een ruimer standaardwerk wordt over het ‘onverwerkte verleden’ van WOII in Vlaanderen en België.

Een deel van het  vervolgonderzoek voerde Koen Aerts verder uit binnen het TRANSMEMO project (BRAIN-Belspo), waarvan CegeSoma (Rijksarchief) een partner was.

Deze beeld- en geluidsbank is het resultaat van het gelijknamige project mondelinge geschiedenis dat plaatsvond tussen 2007 en 2010. 
Historici, personeelsleden en oud-personeelsleden van het OPZ, vrijwilligers en jongeren hebben in die periode allerlei getuigen geïnterviewd over de laatste tientallen jaren van de eeuwenoude Geelse gezinsverpleging. Luister naar hun verhalen, bekijk oude foto’s en laat zo een stukje geschiedenis van de gezinsverpleging tot leven komen!

Het verleden van de gezinsverpleging in Geel maakt onmiskenbaar deel uit  van het Vlaamse en zelfs internationale culturele erfgoed. Het doel van het project “Tussen de mensen… de spraakmakende geschiedenis van de Geelse gezinsverpleging.” is om aan de hand van interviews een collectie mondelinge bronnen  over de Geelse gezinsverpleging in al zijn aspecten aan te leggen en te valoriseren door diverse manieren van erfgoedontsluiting. Centraal staat de vraag hoe het was om in de gezinsverpleging te leven en/of te werken. Tezelfdertijd wil dit project ook zicht krijgen op particuliere collecties (foto’s, objecten, …) rond de thuisverpleging.

In de scriptie “Het glazen plafond doorbroken?” onderzoekt Lore Goovaerts welke vrouwen aan de UGent er in het recente verleden toch in slaagden om dit glazen plafond te doorbreken en op welke manier ze dit deden. Mijn focus ligt op de vrouwelijke emeriti van de UGent en niet op de nog actieve vrouwelijke professoren. De emeritae van de UGent zijn een duidelijk afgebakende groep en zijn getuigen van een recent verleden, namelijk de situatie aan de UGent tijdens de tweede helft van de 20e eeuw. Wat zijn de ervaringen van vrouwelijke emeriti in verband met de genderproblematiek? Wat is hun levensverhaal en hun profiel? Hoe zijn ze erin geslaagd om professor te worden? Ondervonden ze tegenkanting in hun carrière omdat ze vrouw waren? Hoe was de balans werk/privé tijdens hun carrière? Hadden zij een netwerk met andere vrouwelijke professoren? Aan de hand van interviews met verschillende vrouwelijke emeriti probeert Lore Goovaerts deze vragen te beantwoorden.

In Goovaerts scriptie staan de levensverhalen centraal van vrouwen die er in de tweede helft van de twintigste eeuw in slaagden om door te dringen tot de hoogste wetenschappelijke rangen aan de universiteit van Gent. Dat maakt haar scriptie zowel maatschappelijk als wetenschappelijk zeer relevant. Maatschappelijk relevant, want tot op de dag van vandaag is een dergelijk succes voor veel te weinig vrouwen weggelegd en moet er nog steeds druk worden uitgeoefend op de Nederlandse en Belgische universiteitsbestuurders om vrouwen dezelfde carrièrekansen te bieden als mannen. Wetenschappelijk relevant, want naast het statistisch materiaal waarmee beleidsnota’s vaak worden ondersteund weten we eigenlijk maar heel weinig over hoe vrouwen zelf het wel en wee van hun loopbaan hebben beleefd. Lore Goovaerts heeft een methodologisch en inhoudelijk uitmuntend werkstuk geleverd. Het doet de historische levenservaring van succesvolle vrouwelijk wetenschappers recht en scherpt bovendien ons aller zicht op iets wat toch eindelijk eens echt geschiedenis zou moeten worden: het glazen plafond in de universiteit.

Ontdek het tuinbouwverleden van Destelbergen, Lochristi, Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem! Uit goeie grond laat je kennis maken met het verleden van de bloemisterijen, boomkwekerijen en de witloofteelt via een aantal toeristische belevingselementen!

Herbeleef het tuinbouwverleden via interactieve audiopunten en fiets- en wandelroutes in de regio.

• Georgette Collin
• Jacques Sonneville
• Marc Roggeman
• André Baert
• Cecile De Pauw
• Vien Floré
• Philippe Nimmegeers
• zuster Marguerita
• Carlo De Cooman
• Jean-Pierre Bouckaert
• Simonne Van De Kerkhove-Volckaert
• Noël De Neve
• Adrien Rahoens
• Charel Van De Slijke
• Antoine Van De Keere
• André Paerewijck
• Herman D’Hauwers

Het “Texas van Vlaanderen” langsheen de “Golden River”. Deze fraaie benaming houdt verband met de erg aparte en typerende vlasnijverheid die zich vanaf de 19de eeuw aan de boorden van de Leie en de Mandel ontwikkelde. Deze bloeiende industrie zette de streek rond Kortrijk op de wereldkaart, herschiep het landschap ingrijpend en bracht een ongekende welvaart naar de regio. Meteen wordt duidelijk hoezeer het vlas heeft bijgedragen tot de historische identiteit van deze streek.

Met het project Vlasparlee wilden we de persoonlijke herinneringen van de resterende getuigen registreren. Deze mondelinge mémoires werden ontsloten door middel van een reeks gefilmde interviews voor het nageslacht bewaard en ontsloten via een mooie dvd-compilatie Een verleden in het vlas. Vlasverhalen uit het Texas van Vlaanderen.

Zo kwamen we meer te weten over de dagelijkse werkomstandigheden van de vlassers, het gangbare taalgebruik, de vette en de magere jaren, de rituelen op de maandagse vlasbeurs, de kledij van de botenkoper en het bruisende caféleven. Met andere woorden: via deze zoektocht naar het mondelinge vlaserfgoed, herleefde ook de ruimere sociale geschiedenis van Zuid-West-Vlaanderen.

Deze beklijvende vlasverhalen werd vervolgens ook op andere aantrekkelijke manieren voor een breed publiek ontsloten. In april 2009 ging een rondreizende tentoonstelling van start, die de daaropvolgende maanden de verschillende gemeenten in de Leie- en Mandelstreek aandeed.

Foto van een familie ‘in het vlas’ – Provincie West-Vlaanderen – B00006124

Haspengouw staat bekend als dé fruitstreek van België. De geschiedenis van deze streek is reeds uitvoerig bestudeerd. Maar de persoonlijke verhalen van wie werkt in de Haspengouwse fruitsector kwamen echter nog niet uitgebreid aan bod.

Het project ‘Fruitverhalen’, dat liep in 2008 en 2009, wilde daar met interviews verandering in brengen. De hoofdaandacht ging uit naar de persoonlijke geschiedenissen van de fruitkwekers. Hoe verliep het dagelijkse leven als fruitkweker? Hoe ervaarden zij de grote veranderingen die de fruitsector onderging? Wat was hun persoonlijke diepte- en hoogtepunt als teler? In tweede instantie kwamen ook de verhalen van andere actoren (fruitplukkers, mensen die op de veiling werken…) aan bod. De interviews werden ontsloten voor het publiek in het boek Sappig Verteld.

Snoeien van hoogstam (fotoarchief Boerenbond, KADOC)

Over de evolutie van de landbouw en het landelijke leven in de 20ste eeuw werd nog niet veel onderzoek verricht. De gemeente Heuvelland, CAG, erfgoedcel CO7 en de provincie West-Vlaanderen sloegen daarom in 2010 de handen in elkaar om deze lacune in te vullen.

In het kader van het project werden een 20-tal getuigenissen en verhalen van landbouwers op rust geregistreerd en verwerkt. De interessantste getuigenissen werden op video vastgelegd. De resultaten werden getoetst aan en aangevuld met diverse andere bronnen, waaronder de landbouwtellingen.

Op basis van het verzamelde materiaal werd een uitgebreid artikel geschreven, ‘Den boer op’. Ook werd er naar aanleiding van het project een handleiding uitegwerkt om interviews af te nemen en mondelinge geschiedenis op te tekenen.

Zaaimachine getrokken door paarden – WESTHOEK verbeeldt; fotonr.: HEU008501493

In het najaar van 2010 startte de provincie West-Vlaanderen met een mondeling geschiedenisproject over vissersvrouwen.
Langs de hele Belgische kust werden verhalen en getuigenissen gesprokkeld van in totaal 27 vissersvrouwen.
Deze mondelinge bronnen vertellen ons niet alleen wat het leven als vissersvrouw betekent, ze werpen onder andere ook een licht op de vermeende verschillen in mentaliteit tussen de Belgische vissershavens. De Belgische kust strekt zich uit over amper 67 kilometer, maar toch zijn er significante verschillen in mentaliteit tussen de vissersgemeenschappen van de Westkust, de Oostkust en Oostende. Noem een Blankenbergenaar geen Oostendenaar en verwar een Zeebruggeling niet met een Pannenaar! Elke vissersgemeenschap is fier op zijn eigen identiteit.

Oorspronkelijk was het de bedoeling de verhalen en de getuigenissen van de vissersvrouwen te bewaren voor verder onderzoek. De weelde aan materiaal die de interviews hebben opgeleverd, verdient echter beter. De vruchten van die interviews dan ook op drie wijzen voorgesteld. Er versheen een documentaire op DVD over het leven als vissersvrouw en er kwamen theatervoorstellingen en fototentoonstellingen.

Bij het begrip visserij denkt men doorgaans spontaan aan ruwe zeebonken met verweerde gezichten die weer, wind en de woeste zee trotseren om ons onze portie verse vis te bezorgen. Achter elk van deze mannen staat echter een minstens even sterke vrouw. Het is zij die tijdens de lange perioden van afwezigheid van haar echtgenoot op haar eentje de belangen van het gezin aan wal behartigt. Naast het in haar eentje opvoeden van de kinderen en het voeren van het volledige huishouden, staat de vissersvrouw dikwijls ook haar man bij in zijn werk. Zo verzorgt ze zijn pluizak en panger, breit ze netten, helpt ze met de visverkoop of neemt ze de financiële kant van de zaak ter harte. Soms combineert ze dit dan nog met een eigen job. Het is duidelijk dat het leven van een vissersvrouw zeker even interessant is als dat van een visser. Het is met deze gedachte in het achterhoofd dat de Provincie West-Vlaanderen besloot het project op te zetten. Het wordt gesteund door de gemeenten Blankenberge, Knokke-Heist, Koksijde, Nieuwpoort en Oostende. Ook Katrien Vervaele, auteur van het boek ‘Vissersvrouwen, 26 levens één verhaal’ verleende haar medewerking. Het project vissersvrouwen maakt deel uit van een grensoverschrijdend Europees project over maritiem erfgoed getiteld ‘heritage and maritime memories in the 2 seas region’, kortweg HMS. Dit project wordt gesteund door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) via het Interreg IVA 2 Zeeën-programma. Theatervoorstelling ‘Vesche vis en nieuwe liefde’ In opdracht van de Provincie West-Vlaanderen interviewde actrice Frieda Vanslembrouck 25 vissersvrouwen langs onze kust. Doel was het mondelinge erfgoed van de vrouw achter de visser te bewaren voor de toekomst. Uit die levendige verhalen en uit het boek ‘Vissersvrouwen, 26 levens één verhaal’ van Katrien Vervaele puurden Frieda Vanslembrouck en dochter Lise Bouttery een theatervoorstelling die dit najaar in vijf Vlaamse kusttheaters aanmeert. Fototentoonstelling ‘Vissersvrouw’ Fotograaf Wouter Rawoens trok in het kielzog van dit project op pad om vissersvrouwen te fotograferen, zoals hij eerder voor het boek van Katrien Vervaele deed. Het resultaat is een intrigerende en verrassende reeks portretten

In het kielzog van het mondelinge geschiedenisproject over Vissersvrouwen van de provincie West-Vlaanderen maakte fotograaf Wouter Rawoens een uitbreiding op de reeks portretten die hij maakte voor het boek Vissersvrouwen, 26 levens een verhaal 

van Katrien Vervaele. Hierdoor krijgen de vissersvrouwen niet enkel een stem, maar ook een gezicht. (kvc)

De levensverhalen van enkele Ghanezen of Belgen met Ghanese roots in Gent en Oost-Vlaanderen.

30 jaar Ghanezen in Gent en Oost-Vlaanderen
Sinds 1982 groeit in Gent en Oost-Vlaanderen een Ghanese gemeenschap. Ondertussen is er een zichtbare groep Ghanezen in Gent. Met een erfgoedproject willen we het geheugen van de Ghanese gemeenschap en de ontvangende Oost-Vlaamse en Gentse samenleving opfrissen door de geschiedenis van de gemeenschap en haar link met de regio te onderzoeken.

Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) en het Bakkerijmuseum Walter Plaetinck in Veurne startten midden 2010 een interviewproject rond bakkersgeneraties in Vlaanderen.

Medewerkers van beide erfgoedinstellingen interviewden een 35-tal bakkersfamilies (met minstens twee generaties in leven) uit de vijf Vlaamse provincies.

Leven als bakker in woord en beeld

Met het project werd er gepolst naar het reilen en zeilen in de bakkerij, in de winkel en het atelier. Ook het samenwerken binnen de familie kwam aan bod, net als het sociale leven van het bakkersgezin. De informatie uit de interviews werd aangevuld met inzichten uit (vak)literatuur.

Het eindproduct van de samenwerking was de expo ‘Gekneed als bakker. Bakkersgeneraties en hun geschiedenis’, die liep van 11 juni tot 30 november 2011 in het Bakkerijmuseum. Een kleine brochure begeleidde de expo.

Werknemers met bakkerswagens van bakkerij Goossens in Antwerpen
1934. Collectie Patrick Goossens.