Oral History en ‘Contested Histories’

Op 5 en 6 oktober heeft Sprekende geschiedenis een online gastcollege verzorgd in het kader van de internationale training ‘Sharing Stories on Contested Histories 2023’ (SSOCH 2023).  SSCOH is een initiatief van het RCE in samenwerking met de Reinwardt Academie en is onderdeel van het programma ‘Shared Cultural Heritage’ (sinds kort International Heritage Cooperation).  Doel van de training is om jonge erfgoedprofessionals en academici uit verschillende landen met elkaar in contact te brengen en te betrekken bij de internationale dialoog over de omgang met beladen geschiedenissen en/of nieuwe perspectieven en bij te dragen aan een open en gelijkwaardige omgang met complex erfgoed. De vraag aan Sprekende geschiedenis was om een visie te geven op mogelijke toepassingen van oral history in de omgang met deze ‘Contested Histories’.

‘Contested Histories’

Onder ‘Contested Histories’ verstaan we al die situaties waarbij het bestaande bekende historische verhaal of erfgoed wordt weersproken of aangevuld met alternatieve verhalen en/of nieuwe perspectieven. Denk hierbij aan het slavernijverleden, kolonialisme, maar ook aan nieuwe perspectieven op gebeurtenissen in een oorlog of verhalen van nieuwe of andere bevolkingsgroepen zoals immigranten of vluchtelingen.

Kan Oral History een bijdrage leveren op dit gebied?

Oral History als methode staat bekend en wordt gewaardeerd als een belangrijke bron voor historische informatie uit de samenleving. Sprekende geschiedenis definieert oral history als: Het vastleggen van levensverhalen en getuigenissen van mensen over historische gebeurtenissen en de betekenis van deze gebeurtenissen voor het leven van mensen en hun omgeving. Deze verhalen geven waardevolle informatie over gebeurtenissen in de recente geschiedenis, informatie die we niet kunnen halen uit officiële papieren en historische objecten. Ze kunnen ook nieuwe en ondervertegenwoordigde perspectieven openen op historische gebeurtenissen en het leven van mensen. Het is vooral dit aspect van oral history dat het interessant maakt in relatie tot ‘Contested Histories’. Vier verschillende situaties van ‘Contested Histories’ waarbij oral history bijvoorbeeld een bijdrage kan leveren zijn:

1.       Een stem geven aan ondervertegenwoordigde subculturen;

2.      Verschillende perspectieven op dezelfde historische gebeurtenis presenteren;

3.      Nieuwe perspectieven openen op een hegemoniaal discours;

4.      Een veilige ruimte creëren om om te gaan met post-conflictsituaties.

The role of the lecture is not just to provide information, but to provide a shared social space and a performance, wherein knowledge and its performances becomes memorable (T. Green)

Van interviews naar presentatie, Toby Green

Oral History interviews hebben waarde in zichzelf. Interviews kunnen in de eerste plaats worden gezien als historisch bronmateriaal. Maar daarnaast hebben ze ook een sociale waarde, mensen die worden geïnterviewd voelen zich gehoord en hebben het idee dat ze eindelijk hun kant van het verhaal kunnen vertellen. Maar de waarde wordt nog vergroot als de vertelde verhalen door een zo groot mogelijk publiek gehoord worden. Om dat te kunnen realiseren moet de informatie uit de interviews op een verantwoorde wijze worden omgezet in een aantrekkelijke presentatievorm. In dit kader is een theorie en idee van Toby Green[1] interessant. Toby Green stelt dat we als westerse samenleving iets heel essentieels kwijt zijn geraakt op het moment dat we onze geschiedenis in plaats van mondeling, schriftelijk zijn gaan overdragen. Hij wijst hierbij op een wezenlijk verschil tussen een ‘presentatie’ en een ‘oratie’. De eerste, zo stelt hij, concentreert zich op informatieoverdracht pur sang. Bij de tweede vorm, de vorm waarin mondelinge geschiedenis vroeger werd overgebracht, zijn twee zaken heel belangrijk die bij een presentatie vaak worden vergeten: de sociale context en, wat Toby Green noemt de ‘memorable performance’. De sociale context zorgt voor interactie tussen toehoorders, waardoor het verhaal beter blijft hangen en meer diepgang krijgt. De ‘memorable performance’ zorgt ervoor dat het verhaal indruk maakt zodat de toehoorders het verhaal niet snel meer vergeten.

_{Photo credit: Amazon Conservation Team}

Sprekende voorbeelden

Op onze website verzamelen we ‘Sprekende Voorbeelden’, dit zijn voorbeelden van oral history projecten waarbij de oral history interviews zijn omgezet naar een bijzondere vorm van presentatie. Tijdens het gastcollege voor SSOCH 2023 hebben we voor elk van de vier hiervoor genoemde situaties waarin oral history een bijdrage kan leveren aan ‘Contested Histories’ een ‘Sprekend Voorbeeld’ uitgebreider besproken. Hierbij hebben we gekozen voor voorbeelden waarbij naar ons idee speciale aandacht is geweest voor de sociale context en de ‘memorable performance’:

• Ongekend Bijzonder/ Specially Unknown;
• Van Daar & Van Hier, Limburgs Museum;  
• The Matawai Maroons, place-based storytelling;
• Voices of ‘68, Ulster museum

De voorbeelden leidden tot interessante discussies waarbij waardevolle vragen naar voren kwamen die in de praktijk opspelen zoals: wie bepaalt wat er getoond wordt en wat niet, hoe verdeel je verschillende perspectieven over een ruimte, hoe ga je om met tegengestelde visies of ongemakkelijke reacties, hoe ga je om met ‘onjuiste historische feiten’, hoe ga je om met trauma’s etc.

Op het symposium ‘Oral History, een stap verder’ op 8 december bij de RCE in Amersfoort zullen we deze voorbeelden ook presenteren. Nieuwsgierig geworden? Kijk dan ook eens op onze website bij ‘Sprekende voorbeelden’.

_{[1] Toby Green, ‘The historical lecture: past, present and future, Transactions of the RHS (2022), 1–23.}