Geschiedenis Oral History

Oral history, mondelinge geschiedenis of ook wel orale cultuur, is een term die in de antropologie veel gebruikt wordt om de manier waarop ongeletterde volkeren hun geschiedenis onthouden en overdragen te beschrijven. Kenmerkend voor deze verhalen is dat er een sterke verwevenheid bestaat tussen geschiedenis en mythologie, en dat heroïek en moraal hierin een belangrijke rol vervullen.

Mondelinge geschiedenis

Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw wijst een organisatie als Unesco op het belang van oog en oor te hebben voor intangible cultural heritage, niet tastbare, maar voor de cultuur en identiteit van groepen mensen wel heel vitale bronnen van cultureel erfgoed. Ook de mondelinge geschiedenissen van onder­vertegenwoordigde groepen in een westerse samenleving vallen hieronder.

Volksverhalen

Een voorbeeld van oral history in deze zin, is het in 1964 verschenen boek Indaba my Children, van de Zoeloe schrijver en Vusamazoeloe Credo Mutwa, waarin hij, om de clash tussen zwart en blank en Zuid-Afrika te begrijpen het verhaal vertelt over de oorsprong van de volkeren en hun geschiedenis, zoals die in mondelinge overlevering door de Zoeloes in Zuidelijk Afrika van generatie op generatie wordt doorgeven.

Ooggetuigen

Zo maakte de Franse historicus Jules Michelet al in 1853 gebruik van interviews met ooggetuigen voor het schrijven van zijn boek Histoire de la Révolution Française. Deze manier van werken leverde hem informatie op die hij nooit uit de officiële verslagen en statistieken kon opmaken. In de jaren twintig van de vorige eeuw voerden W.I. Thomas en F. Znancieki aan de hand van egodocumenten als brieven en dagboeken een baanbrekend onderzoek uit naar de emigratie van Poolse boeren naar de Verenigde Staten. In deze periode werd op vergelijkbare wijze onderzoek gedaan naar de slavernij, de trek naar het westen en de geschiedenis van de Indianen.

Het begrip oral history

In 1968 publiceert de Britse historicus Paul Thompson het boek The Voice of the Past, Oral history. Dit boek is een van de eerste werken waarin het begrip oral history wordt uitgewerkt. Het is inmiddels in vele drukken en vertalingen verschenen.

In Nederland komt het begrip oral history pas na de Tweede Wereldoorlog echt in zwang. In het begin van de jaren vijftig doet Ben Sijes onderzoek naar de Februaristaking. Omdat de geschreven bronnen hierover onnauwkeurig en onvolledig blijken, besluit hij mensen die de staking hebben meegemaakt te interviewen.

Onderbelichte geschiedenis

In de jaren zestig komt de grote doorbraak. Ingegeven door de democratiserings-gedachte en de emancipatiegolf komt er meer belangstelling voor groepen die in de geschreven geschiedenis sterk onderbelicht zijn gebleven, zoals arbeiders en vrouwen.

In Nederland werd in 1979 de Vereniging voor Historische Mondelinge Documentatie opgericht, die geleid wordt door historica Selma Leydesdorff. Deze vereniging was actief tot 1990 en heeft in september 2010, een late doorstart gekregen in de Landelijke Werkgroep Oral History, ondergebracht bij het Huizinga Instituut. Het zijn met name initiatieven uit de vrouwenbeweging die een flinke push geven aan de ontwikkeling van de oral history methode, omdat de geschiedenis van vrouwen en hun bijdrage aan de samenleving via de gewone wijze van geschiedschrijving slechts ten dele is te achterhalen.

In de literatuur

De afgelopen jaren heeft oral history steeds meer zijn weg gevonden binnen de Nederlandse literatuur. Een boek als Het zwijgen van Maria Zachea van Judith Koelemeijer, dat aan de hand van individuele verhalen, de geschiedenis van een bepaalde Noord-Hollandse familie vertelt, is een bestseller. In 2010 wint het op oral history gebaseerde boek Congo van de Vlaamse schrijver David van Reybrouck, de AKO Literatuurprijs.

Internet

Ook op internet wordt de nodige aandacht besteed aan oral history. De website Getuigenverhalen, http://getuigenverhalen.nl, is een verzamelsite van alle projecten en interviews die gedaan zijn in het kader van het Erfgoed van de Oorlog – een programma van het ministerie van VWS. Voorbeeld van een website die de verhalen van vooral migranten ontsluit is “Vijf eeuwen migratie” van het Centrum voor Migratie Geschiedenis: https://vijfeeuwenmigratie.nl/ .

Een bijkomend effect van het gebruik van internet in de ontwikkeling van oral history is dat dit medium ook mensen die normaal de weg naar archieven en bibliotheken moeilijk vinden, uitnodigt om zich in het onderwerp en de bronnen te verdiepen Het internet kan bijdragen aan het toegankelijk maken van bronnen, het ontwikkelen van nieuwe projecten, de uitvoering van studies en het verspreiden van uitkomsten.