In onze rubriek ‘5 vragen aan’ gaan we in gesprek met interessante mensen en duiken we dieper in het werkveld van oral history. Lysette Jansen is directeur van het onlangs gerenoveerde Volksbuurtmuseum in Utrecht.
1/ Kun je jezelf (kort) introduceren?
“Als geboren en getogen Utrechter is het werken in het Volksbuurtmuseum een feestje! Ook omdat hier eigenlijk twee werelden samen komen. Het is een erfgoedmuseum dat de verhalen vertelt van gewone mensen. Met mijn achtergrond in zowel de cultuur- als de welzijnssector past dit helemaal bij mijn interesses”.
2/ Kun je iets vertellen over de collectie van het museum en de wisselende tentoonstellingen?
“In 1974 richtten bewoners uit Wijk C het Wijk C Komitee op, dat zich inzet voor behoud en herstel van de buurt. Om de acties voor deze strijd en het behoud van de wijk te ondersteunen verzamelde het Wijk C Komitee foto’s. In 1983 opende het buurthuis haar deuren en daar werd het archief van het Wijk C Komitee ondergebracht. Het buurthuis ging door met verzamelen en af en toe werden er langer lopende fototentoonstellingen gemaakt. In 1993 is de Stichting Volksbuurtmuseum Wijk C opgericht en werd de fotocollectie eigendom van het museum.
De collectie van het museum is dus begonnen als fotocollectie, en gegroeid tot een diverse museale collectie bestaande uit objecten, documenten, foto’s en audiofragmenten, voornamelijk uit de 1e en 2e helft van de 20e eeuw. Samen vormen ze een uitgebreide en unieke documentatie over het dagelijks leven in een volksbuurt. Dat is een aspect dat het zo waardevol maakt, want van het gewone, het dagelijkse wordt de waarde van bewaren nog maar al te vaak niet ingezien.
Het museum heeft ongeveer 3 keer per jaar een wisselende tijdelijke tentoonstelling. In deze tentoonstellingen komen regelmatig volksbuurten uit Utrecht aan bod, maar ook thema’s als trouwen, markten, gezondheidszorg worden belicht vanuit het perspectief van bewoners uit de volksbuurt”.
3/ Het archief van het Volksbuurtmuseum bevat een bijzonder oral history project over het leven in een volksbuurt in de jaren ’20 -’50. Kun je er iets meer over vertellen?
“In de jaren ’90 heeft het museum 250 interviews afgenomen met mensen die woonden of werkten in Wijk C. De gesprekken, die destijds zijn opgenomen op cassettebanden door vrijwilligers, zijn zorgvuldig gedocumenteerd en gedigitaliseerd. Inhoudelijk gaan deze gesprekken met name over de periode vóór de Tweede Wereldoorlog. Doordat mensen expliciet gevraagd is naar de levens van hun ouders en grootouders, gaan deze verhalen over het dagelijks leven terug tot zelfs ver in de 19de eeuw.
In 2020 heeft dit interviewproject een vervolg gekregen. Honderd volksbuurtbewoners zijn geïnterviewd, deze keer ook uit andere Utrechtse volksbuurten, over de naoorlogse periode tot ongeveer 1990. Ze vertellen over hun kindertijd, hun ouders, school, uitgaan, seksualiteit, werk, de buurt, de stad, hun eigen gezin. Verhalen over armoede en hard werken om verder te komen. Over saamhorigheid in familie en de buurt, maar ook over dronkenschap en huiselijk geweld. Hoe werden migranten ontvangen en hoe vonden ze een plek in de samenleving?
De interviews uit het eerste interviewproject hebben geleid tot het boek “Het verleden verteld.’’ Uitgegeven door het Volksbuurtmuseum. Van de tweede serie interviews is een kleine selectie te beluisteren in een Podcastserie en er is een boek uitgebracht met de titel “Het leven in de volksbuurt.”
Het Volksbuurtmuseum werkt samen met het Utrechts Archief. De fotocollectie wordt gedigitaliseerd en beschikbaar gesteld voor publiek via de beeldbank van het Utrechts Archief. Op termijn zal ook de interview collectie beschikbaar komen via de beeldbank van HUA”.
4/ Hoe zijn de oral history interviews vertaald naar een presentatie in het museum?
“Na het tweede interviewproject is er een podcastserie en boek uitgebracht, beide met de titel ‘Het leven in de volksbuurt.’ Een selectie van de interviews (uit zowel de jaren ’90 als 2020) is te beluisteren in de Verhalenkamer in het vernieuwde museum.
De oral history collectie vormt de basis van het vernieuwde museum, waarin je een fictieve familie volgt die 100 jaar geleden in een volksbuurt woonde. Je stapt als het ware in het leven van deze familie, waar je grote en kleine verhalen ontdekt uit het gewone leven in een Utrechtse volksbuurt. De verhalen die deze fictieve familieleden aan je vertellen over hun leven komen uit de interviewcollectie. De interviews worden ook gebruikt als bron van informatie voor thematische tentoonstellingen”.
5/ Tot slot, welke tentoonstellingen lopen er momenteel, en wat zijn de toekomstplannen?
“Op dit moment hebben we een tijdelijke tentoonstelling ‘Levensloopverhalen over de kracht van kansen’. Een tentoonstelling met persoonlijke verhalen van Utrechtse families over de kansen die je krijgt in het leven. Vanaf half mei komt er een nieuwe tijdelijke tentoonstelling over ‘Vakantie’ waarin we terugkijken op de start en ontwikkeling van vakantie vieren.
Nu wij de vernieuwing achter de rug hebben komt er meer ruimte om ons te richten op de publieksprogrammering. We denken aan lezingen en gesprekken, kleinschalige ontmoetingen waarin wij verhalen kunnen uitwisselen”.
VOLG LYSETTE OP LINKEDIN